Không bao giờ so sánh một rủi ro đuôi mập có tính hệ thống và có khả năng
nhân lên nhiều lần với một rủi ro đuôi nhỏ có tính cá biệt và không có khả
năng nhân lên nhiều lần.
Hãy nhớ rằng tôi lo lắng về mối tương quan giữa cái chết của một người và
cái chết của một người khác. Vì vậy, ở đây chúng ta cần quan tâm đến
những hiệu ứng mang tính hệ thống: những thứ có thể ảnh hưởng đến nhiều
hơn một người nếu chúng xảy ra.
Xin nhắc lại. Các sự kiện ngẫu nhiên rơi vào hai nhóm: Mediocristan (Trung
bình) và Extremistan (Cực đoan). Nhóm Mediocristan có đuôi nhỏ và chỉ
ảnh hưởng đến cá nhân mà không có sự tương quan đến tập thể. Nhóm
Extremistan, xét theo định nghĩa, ảnh hưởng đến nhiều người. Như vậy,
nhóm Extremistan có hiệu ứng mang tính hệ thống còn nhóm Mediocristan
thì không. Những rủi ro có khả năng nhân lên nhiều lần – ví dụ như dịch
bệnh – luôn luôn thuộc về nhóm Extremistan. Chúng có thể không gây chết
người (ví dụ, dịch cúm), nhưng chúng vẫn luôn đến từ nhóm Extremistan.
Hay nói một cách chuyên môn hơn:
Các rủi ro Mediocristan tuân theo chặn Chernoff.
Có thể giải thích về chặn Chernoff như sau. Xác suất số lượng người đuối
nước trong bồn tắm ở Mỹ tăng gấp đôi trong năm sau – giả sử rằng không có
thay đổi về dân số cũng như số lượng bồn tắm – là một trên vài nghìn tỷ
người trong vũ trụ. Không thể nói như vậy về xác suất số lượng người bị
khủng bố giết hại tăng gấp đôi cũng trong năm sau.
Thật bệnh hoạn, các phóng viên và các nhà khoa học xã hội lại ngả về những
thứ vớ vẩn như vậy – đặc biệt là những người nghĩ rằng phương pháp hồi
quy và biểu đồ là một cách tiếp cận vấn đề phức tạp. Đơn giản là họ đã được
đào tạo để sử dụng những công cụ cho các sự kiện Mediocristan. Vì thế mà
chúng ta mới hay bắt gặp những tít báo kiểu như số lượng công dân Mỹ đã
ngủ với Kim Kardashian nhiều hơn số lượng người chết do Ebola. Hay số
