Dân làng bắt đầu tản ra. Chỉ còn ít người trẻ tuổi đứng lại bên tôi. Chúng
tôi cùng hát các bài ca. Hát rất nhiều. Hát cả những bài nhân dân làm ra, cả
những bài bố tôi sáng tác, thậm chí còn hát cả một bài do tôi làm nữa.
Bài hát này giống như một cậu bé tay cầm cái roi nhỏ bước lên cầu thang
theo sau người bố cầm yên ngựa đi trước.
Hỡi cây đàn panđur miền cao! Khi càng nhiều tuồi, càng hiểu đời, hiểu
người, hiểu thế giới, ta càng sợ cầm đàn trên tay! Sợi dây đàn ấy đã được
căng lên bởi những ngàn năm. Hàng ngàn ca sỹ làm đàn ngân lên những âm
thanh kỳ diệu. Khi ta bắt đầu xoay núm lên dây, tim ra như ngừng đập, và
nếu vào giây phút đó, dây đàn bỗng đứt thì tim ra tưởng chừng như sẽ vỡ
theo. Làm đứt dây đàn dễ thế, có nghĩa là giết chết bài ca.
Nhưng dù thế nào đi nữa, thì ta cũng phải cầm đàn lên tay, phải lên dây
đà và phải ca bài ca của mình. Mặc cho bài ca của tôi chìm đi trong muôn
bài ca Đaghextan khác bởi giọng hát của tôi không sao sánh được với giọng
những người ca sỹ xưa. Và những bài ca của chúng ta cũng đã khác xưa rồi.
- Chẳng lẽ sau Makhơmút không còn ai biết yêu nữa sao? Vì sao chẳng
mấy khi nghe thấy các bài hát tình yêu?
- Yêu khi người ta vẫn yêu. Nhưng việc gì phải hát nữa? Các nàng Mu-i
bây giờ không cần phải hát cho nghe các bài dạ khúc và bắt cóc họ đi. Mu-i
bây giờ tự đến.
- Chẳng lẽ sau Samin các dũng sỹ không còn nữa? Nhưng vì sao không
nghe thấy những bài ca về sự nghiệp vinh quanh của những người dũng sỹ
và những trận đánh oai hùng.
- Các dũng sỹ chắc chắn là có. Song bây giờ cần những bài hát về chiến
trận để làm gì khi mà ngay cả những thanh gươm cũng đòi hòa bình yên ổn.
Giọng hát của tôi đang chìm đi giữa những giọng hát khác của
Đaghextan. Những người khác sẽ đến và sẽ hát nốt những gì tôi chưa hát
hết.
