Batưrai không bao giờ hát một bài ca của mình đến lần thứ hai. Ông
thường hát trong những đám cười khi mọi người đã say. Những bài hát đã
vĩnh viễn ở lại đấy chẳng ai gìn giữ. Bây giờ mọi người đều khẳng định
rằng đó là những bài hát hay nhất của Batưrai.
Irtri Kazắc đã hát nhiều bài ca trong lâu đài của lãnh chúa nhưng rất ít bài
ca rời được lâu đài, vượt qua rào dậu đến với mọi người. Chính Irtri Kazắc
đã nói: dù tôi có hát bao nhiêu đi nữa, thì cả lãnh chúa, cả lừa đều không
hiểu nổi các bài ca.
Người ta nói rằng những bài ca bị mất đó của Irtri Kazắc là những bài ca
hay nhất.
Âm thanh những cây đàn panđur bị cháy đã không đến được chúng ta.
Âm điệu những cây đàn trônggua bị ném xuống sông không đến tai chúng
ta. Hôm nay tôi buồn tiếc cho những gì đã mất, đã chết, đã bị giết đi hôm
qua.
Nhưng khi tôi nghe và đọc những gì còn lại, trái tim tôi cảm thấy sung
sướng, tôi thầm cảm ơn tấm lòng những người dân nghèo khổ vùng cao đã
mang theo trong chính bản thân mình-và đem đến cho chúng ta hôm nay-
những cuốn sách vô giá chưa viết.
Những chuyện cổ tích, những bài ca, những câu chuyện kể ấy hôm nay
như nói với những cuốn sách được viết bằng giấy bút rồi được in rằng:
“Chúng tôi, chưa từng được viết ra, đã hàng trăm năm nay, vượt qua bao
nhiêu trắc trở tai họa và bây giờ đã tới đây. Không biết rồi liệu những cuốn
sách được in ra đẹp đẽ như thế này có tới được, cho dù là chỉ đến thế hệ sau
không? Rồi xem cái gì sẽ là kho sách đáng tin cậy hơn cả: thư viện, kho
sách hay trái tim người?”
Nhiều điều đang bị quên đi. Từ một trăm câu thơ sẽ chỉ còn lại một câu,
nhưng nếu còn lại tức là sẽ còn mãi mãi.
Tôi đã nói rằng ngày xưa nhiều đứa trẻ đã chết trong tuổi còn thơ.
