Còn nếu nhà văn muốn giống như khách lãng du kia, thì khi đến thăm
một dân tộc khác, anh cần phải mang theo những bài ca quê hương, nhưng
anh cũng cần phải để dành chỗ trong trái tim mình cho những bài ca mà anh
sẽ được nghe.
Dân tộc này tiễn anh đi, dân tộc kia lại đón anh, mà bài ca thì dân tộc nào
cũng có.
Dạo trước, khi các báo cáo viên, các diễn giả đến miền chúng tôi nói
chuyện, có nơi như ở làng Kêlép, phụ nữ ngồi quay lưng lại diễn giả để
khỏi bị nhìn thấy mặt. Nhưng khi diễn giả nói chuyện xong và ca sĩ bước ra
sân khấu hát, vì tôn trọng các bài ca mà các thính giả phụ nữ đã vượt qua
được định kiến, quay mặt về phía ca sĩ; hơn thế nữa, họ còn tự cho phép
mình bỏ tấm khăn che mặt.
Không một ngày nào, không giờ phút nào trong tôi không vang lên bài ca
mẹ tôi đã hát ru bên nôi. Bài ca ấy là cái nôi của tất cả các bài ca của tôi. Nó
là tấm gối mà tôi ngả mái đầu mệt mỏi của mình xuống, nó là con ngựa đưa
tôi đi khắp thế gian này. Nó là ngọn nguồn mà tôi ghé môi xuống uống
những lúc khô khát. Nó là bếp lửa sưởi ấm người tôi, hơi ấm của nó tôi đã
mang theo trong suốt cuộc đời.
Nhưng đồng thời tôi cũng không muốn giống như anh chàng Sukum: dù
đã lớn thành một chàng trai khỏe mạnh, anh ta vẫn không bỏ được thói quen
bú sữa mẹ. Người ta thường nói về những kẻ như vậy thế này: “To như con
bò đực mà trí khôn lại của bê”.
Ở thời đại này, chúng ta đã quen trả lời đủ thứ thăm dò ý kiến. Trong đời
tôi, tôi đã bao lần phải làm việc đó! Không có một bản thăm dò ý kiến nào
tôi thấy đề ra câu hỏi về tình yêu quê hương, nhưng điều đó không có nghĩa
trong lòng người trên trái đất này không tổn tại một tình yêu như thế.
Mặt khác, khi trả lời bản thăm dò, chỉ viết là “công dân Liên Xô” chưa đủ
- cần phải làm một người công dân như vậy; chỉ viết là “Đảng viên Đảng
cộng sản Liên Xô” chưa đủ - cần phải làm một người như thế; chỉ viết
