ĐẠI NAM LIỆT TRUYỆN - TẬP 3 - Trang 177

Nguyễn Đăng Tuân
Tên tự là Tín Phu, người huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình, tính chất thuần
nhất, lối học chủ về nghĩa lý. Gặp thời Tây Sơn, ở ẩn để nuôi chí. Buổi đầu
đời Gia Long, lấy văn học được cống cử vào làm việc ở viện Hàn Lâm, đã
từng làm quan Tri huyện Ngọc Sơn, rồi về Kinh sung chức Tư giảng ở
Công phủ, sau đổi làm Thị giảng ở cung Chấn Hanh. Minh Mạng năm thứ
1 (1820) bổ làm Thiêm sự bộ Lễ, dâng sớ xin đình các việc công tác, nói là:
quân dân đương bị tật dịch, không nên bắt làm nhọc lắm. Dương thịnh thì
âm suy, cũng là một thuật để ngăn tai biến.
Lại dâng 6 điều: 1/ Đặt viện Ngự sử để đàn hạc sửa chữa phương thức làm
quan. 2/ Đặt chức Thái phỏng sứ để xét nghiệm thú thần người tài, người
kém. 3/ Bớt tiêu phí vô ích. 4/ Đặt nhà học ở các doanh trấn châu huyện. 5/
Mở khóa ân thí. 6/ Cử hành việc thờ tự gia ân.
Năm thứ 8, thăng bổ làm Hộ tào Bắc Thành lại chuyển sang Binh tào, vào
làm Hữu Tham tri bộ Lễ. Năm thứ 11, vua sai quan sửa chữa luật lệ, ông
sung chức Phó Tổng tài. Năm sau thăng hàm Tả Tham tri bộ Lễ rồi về hưu.
Năm thứ 14, gặp khánh tiết đến Kinh chầu mừng, vua làm thơ để cho. Năm
thứ 16, sung chức sư bảo của hoàng tử. Vua rất trông mong bắt buộc làm
cho có thành hiệu.
Đăng Tuân dạy bảo nghiêm, mà có phép, từng tâu nói: các hoàng tử ở nhà
Tập Thiện, lúc tiến, lúc dừng, phần nhiều chưa hợp lễ, nếu chỉ giảng tập lễ
phép thường thôi, sợ khó nên người có đức. Xin tham chước khuôn phép
giảng học về năm Minh Mạng năm thứ 4, nghĩ định điều lệ, để cho cách
dạy từ lúc bé được đứng đắn, và liệt ra tiết mục rõ ràng dâng lên. Liền được
gia hàm Thượng thư.
Đăng Tuân lại dâng sớ nói: thần nghe, đức tất phải học thì sau mới thành,
học tất phải giảng thì sau mới rõ, vì là nguồn vực của thầy và bạn có tự
đem lại dần dần. Nay hoàng tử ra mở phủ riêng, ngày càng thêm lên, mà
học đường giảng tập có 10 người, chính tự có 5 người, xin đặt thêm mỗi
chức 5 người nữa, để đủ giảng tập. Lại xin đặt chức Hoàng tử tán thiện 2
người, để cho sớm hôm quanh hiền cùng nhau ngõ hầu có bổ ích. Vua đều
nghe theo.