ĐẠI NAM LIỆT TRUYỆN - TẬP 3 - Trang 189

Năm thứ 3, mùa xuân, hữu kỳ mất mùa lại có lệ khí, đặc cách chọn Đăng
Giai sung Hữu kỳ Kinh lược Đại sứ lĩnh Tổng đốc An Tĩnh, kiêm coi đạo
Thanh Hóa. Đăng Giai cầm cờ tiết đi ra Bắc, dâng sớ nói về việc yên hợp
quân dân. Lại cho là bán gạo ra có lệnh cấm, mà vẫn để sót kẻ gian ở ngoài
phép, xin bỏ cấm mà đánh thuế nặng lên. Lại nói về các cửa quan Phù
Diệp, Khả Lưu, Lương Trường ở Nghệ An, Khu Độc ở Hà Tĩnh, là lối
đường sinh lý của tiểu dân tất do đấy, xin đều bãi đi, khiến cho dân nghèo
được nhờ.
Lại dâng sớ trình bày 4 việc: 1. Nghệ An, Hà Tĩnh hợp lại thành một tỉnh.
2. Các huyện An Thành, Lương Sơn, Nghĩa Đường Quế Phong, Thúy Vân,
Chương Dương, Kỳ Sơn, Hội Nguyên, Vĩnh Hòa và tỉnh Nghệ An; các
huyện Mỹ Hóa, Hậu Lộc, Quan Hóa, Lương Chính, Thường Xuân, Cẩm
Thủy, Quảng Địa, Thạch Thành ở tỉnh Thanh Hóa, đều là đất núi và thung
lũng, đinh không có nhiều, xin quy cả cho các phủ kiêm lý. 3. Xin đình đặt
đồn ở các trạch (chằm) để tiện cho khách đi buôn. 4. Điền địa dân đinh bớt
ra thêm vào, do tỉnh làm sổ sách, giao cho dân chấp chiểu.
Gặp tỉnh Thanh cũng có thu hoạch kém, tâu xin bán thóc kho ra, hoãn thu
thuế, trừ sổ đinh điền biên hão trong sổ. Tha các khoản trốn thiếu. Vua cho
là Đăng Giai đã trình bày, đều thiết về bệnh của dân, phần nhiều chọn lấy
để thi hành.
Mùa đông năm ấy, tâu xin truy bao phong các bề tôi chết theo tiết nghĩa ở
cuối đời Lê, để vun đất phong hóa … Vua cho là phải, lại xuống dụ ràng:
Đăng Giai mang cờ tiết đi xét hỏi dân tình, kinh lý châu huyện, nêu người
thanh liêm tài năng, bỏ kẻ tham nhũng, tha các thuế trốn, thiếu, vỗ yên dân
điêu háo, đến đấy thức ăn dùng của dân được thừa thãi, trộm cướp im lặng,
đời xưa khen là thuần lương cũng không hơn thế. Đặc cách thưởng một cái
bài đeo bằng ngọc tốt chạm khắc hoa mai, một đồng kim tiền hạng lớn có
chữ "Vạn thế vĩnh lại" và đoạn, nhiễu, sâm, quế.
Năm thứ 4, giặc xiêu dạt ở Quảng Tây lan tới Cao Bằng, Lạng Sơn, vua sai
Đăng Giai đổi đi làm Tổng đốc Hà Ninh kiêm sung Hà Ninh, Ninh Thái,
Lạng Bằng Kinh lược Đại sứ. Đăng Giai dâng 5 điều về sự trù tính công
việc ở biên giới, xin đưa thư cho Tuần phủ Quảng Tây để trù làm, và sắc