dưỡng. Tự Đức năm đầu (1848) khởi bổ Tri phủ Ứng Hòa thăng đốc học
Nghệ An. Sĩ tử theo học kể có hàng nghìn, rồi nội chuyển làm Quốc tử
giám tư nghiệp, vì ốm xin về nghỉ. Gặp báo động có giặc ở đông bắc, triều
đình cho ông ở lại làm thương biện tỉnh ấy, đem tráng sĩ đã mộ được phụ
giữ bờ biển.
Năm thứ 17 (1864) cất làm Quang lộc tự thiếu khanh sung Sử quán toản tu,
rồi lại chuẩn cho về tỉnh ấy làm thương biện kiêm kinh lý những ruộng bỏ
không ở Hải Hậu huyện Giao Thủy, rồi tiến lên Hổng lô tự khanh, sung
Nam Định doanh điền phóứ, kiêm thương biện công việc đề phòng ở ngoài
biển, được ít lâu cho triệu đổi làm Quốc tử giám tế tửu, lại tái xuất làm
doanh điền phó sứ kiêm sung tuần phòng ngoài biển.
Năm thứ 26 (1873) thành Nam Định thất thủ, Phát có dự làm công việc
tuần phòng ngoài biển, đáng nhẽ phải trói đưa về kinh, vua chuẩn cho ở lại
và khéo vỗ về tụ họp sĩ dân theo tỉnh sai phái ủy nhiệm, cố ra sức chóng trừ
quân giặc biển để chuộc lỗi trước. Sau đó bản án dâng lên phải đánh trượng
đi đầy. Con là Bỉnh Thành dâng tờ xin chịu thay. Vua gia ơn cho chuộc tội
phải miễn chức, rồi lại khai phục biên tu sung việc biện điền, lại lĩnh doanh
điền sứ. Năm thứ 35 (1882) tuổi đã 70 xin về hưu, vua cho. Thành Thái
năm đầu (1889) khai phục Hồng lô tự khanh, lại cho tuổi cao có đức vọng
tiến bổ Thị lang, rồi cho trí sự. Khi mất thọ 81 tuổi.
Khi trước tỉnh Nam Định, cát ở biển ngày một đầy dẫy, thành nơi bỏ hoang
trông không bờ bến, Phát trước sau làm doanh điền sứ đứng chiêu tập
những nhà thực hộ. Khách hộ cho khai khẩn được thành ruộng mà sau khi
niên hạn đã nhất định đầy đủ phải nộp thuế tính ra 10.000 mẫu có lẻ, nhân
đinh đổ về sum họp lập thành những ấp: Quế Phương, Trung Phương,
Trùng Quang, Thanh Trà, Doãn Đông và Lộc Trung đều sầm uất thành thôn
xóm, người đều được nhờ. Con là Bỉnh Thành đỗ hương giải, bổ giáo thụ,
trải thăng hàm trước tác.
Phạm Phú Thứ
