Trước, Bá Ôn ở Nội các từng vì văn học được vua biết đến. Mùa xuân năm
thứ 36 (1883) vua 55 tuổi, tập thỉnh an của Bá Ôn có câu rằng:
Thiên tăng giáp lịch, lục lục hoàn lai vãng chi xuân.
Hải Ký tiên trù, ngũ ngũ diễn chi thành chi số
Dịch:
Trời sinh tuổi thọ (101), sáu sáu (102) quanh xuân đi xuân lại;
Biển ghi thẻ tiên, năm năm (103) dài con số sinh thành.
Được châu phê là câu mới mẻ và thưởng cho 1 cấp.
Tháng 2 năm ấy, quân Pháp đã lấy Hà thành, khi hòa ước chưa định, họ lại
chạy tàu đến sông Vị Hoàng đánh ép thành Nam Định. Cửa Đông thành l
nơi bị tấn công, Tổng đốc Vũ Trọng Bình thương ủy cho Bá Ôn cùng Đề
đốc Lê Văn Điếm đem quân đến chống giữ. Rồi kịch chiến với họ. Điếm bị
chết tại trận, Bá Ôn bị thương, nhưng buộc vết thương lại chống cự. Lúc ấy
Kinh lược Nguyên Chính đóng quân ở Đặng Xá, không chịu tiếp viện. Rồi
Bá Ôn lại bị đạn ngã lăn ra đất, thành bèn vỡ. Quân sĩ đỡ Ôn ra nơi ở, có
người khuyên cho lấy thuốc chữa thì Bá Ôn trả lời: "Đã không thể vì nước
nhà bảo vệ được thành trì, nay thành mất thì mất theo, còn cấu gì nữa".
Việc tâu lên, vua chuẩn ban cho 30 lạng bạc về quê chữa thuốc. Mới được
một tháng thời Ôn mất, năm ấy 41 tuổi. Vua được tin, nói: "Không tránh cái
chết mà mất theo thành, hơn kẻ tránh cái chết xa lắm". Rồi chuẩn cho đặc
cách truy tặng Quang lộc tự khanh và chiếu theo hàm mới tặng mà cấp tiền
tuất, để khuyến khích những người khi lâm sự hết lòng tiết tháo. Có 3
người co n: Kiện, ấm thụ điển bạ; Linh đỗ hương tiến; Tư, ấm sinh.
Nguyễn Tài Tuyển
