QUYỂN 42
HẠNH NGHĨA
Nguyễn Du
Người Vĩnh Lai, Hải Dương (nay là Vĩnh Bảo, Hải Phòng). Đỗ hương cống
đời Lê. Gặp loạn Tây Sơn, ẩn dật dạy học. Hồi đầu niên hiệu Gia Long tiến
cử những người ẩn dật, quan hữu tư cử Du để đáp ứng từ chiếu. Triệu đến
yết kiến, vua khen là biết điều nghĩa, bổ Trợ giáo Kinh Bắc, rồi sau bổ Đốc
học. Học trò nhiều người thành tựu. Mất năm Minh Mạng thứ 2 (1821) tuổi
hơn 70. Có 4 người con là: Vỹ, đỗ hương tiến Gia Long năm thứ 18 (1819),
Thịnh , khoa ấy cũng đỗ; Hoàn, Hướng đều đỗ cử nhân Minh Mạng năm
thứ 12 (1831) và trước sau đều ra làm quan cả.
Phạm Hội
Tự là Ấn Thông. Tổ tiên là người Đường An, Hải Phòng sau đến Thọ
Xương thuộc Bắc Thành rồi ở đấy.
Hội lúc nhỏ mồ côi, nhà nghèo không nơi nương tựa. Có hai người chị
quyết chí ở nhà thờ mẹ nuôi em, ai dạm hỏi cũng từ chối, ngày ngày kéo
sợi để kiếm hai bữa cơm. Hội dần lớn, thờ mẹ càng hết lòng hiếu thảo. Mẹ
thích uống nước Hồ Tây, mỗi ngày học xong, Hội lại xách bình đi múc
nước về cho mẹ. Sau mẹ mất thời Hội đỗ hương giải. Bấy giờ hai chị đã
cao tuổi, không lấy chồng nữa.
Hồi đầu niên hiệu Minh Mạng (1820) Hội được bổ đi giáo thụ Anh Sơn rồi
thì bị ốm về nhà dạy học, thờ chị như thờ mẹ. Phàm việc nhà, việc gì cũng
bẩm với chị rồi mới làm, thuận hòa, không có điều gì xích mích. Học trò
đều coi đó làm khuôn phép. Sau chị thứ chết, con Hội là Ngạch cũng chịu
tang như thế. Người ta khen là một nhà chí hạnh.
