dạy bảo, yên tâm với nghề nghiệp làm ăn, không ai là không yêu mà sợ.
Hiện nay phong tục ngày một thuần hậu, văn học ngày một tiến tới, người
trong ấp lần lượt đỗ các kỳ thi hương. Thực đúng con người mà bảo rằng:
"ở nơi đồng ruộng thì phong tục tốt".
Trinh Hoằng cũng lấy cảnh ẩn dật làm vừa ý, suốt 40 năm, chưa hề đặt
chân đến thành thà từng bảo con rằng: "Ta toan vì đạo (học), nhưng làm
quan thì đạo (học) không thực hành được; ta toan vì đấng thân, nhưng làm
quan thời đấng thân đã chẳng còn; thà yên phận ở đây cho trọn tuổi già".
Danh sĩ cổ người khuyên ra làm quan, thời Trinh Hoằng trả lời rằng: "Cao
thì Trinh Hoằng này không thể làm, thấp thì Trinh Hoằng này không làm
được. Củ lang, chè đắng Trinh Hoằng này chịu được". Ăn ở hiếu độ chăm
chỉ làm ruộng để nộp tô, phú thời cũng là thờ vua, cứ gì phải làm quan".
Tổng đốc Vũ Trọng Bình mộ vì phong cách, đến tận nhà thăm hỏi, toan
dâng sớ tiến cử xin cho làm một chức phủ huyện ở gần địa phương, nhưng
cuối cùng Trinh Hoằng lấy cớ có bệnh cố ý từ chối. Sau những nhà cầm
quyền có những người muốn tiến cử, cũng đều không nhận. Mất năm 68
tuổi.
Vũ Quang
Tự là Mộng Lý. Tổ tiên quê ở Vũ Ninh, sau dời đến Bắc Thành, hiện nay là
người Thọ Xương (nay thuộc quận Hoàn Kiếm. Hà Nội).
Quang đỗ hương tiến Tự Đức năm thứ 3 (1850), cha mẹ già, từ chối không
xin tuyển (bổ). Sau bèn bổ đi giáo thụ Quốc Oai, danh sĩ nhiều người suy
tôn, khen ngợi. Qua mấy năm mắc bệnh vé nghỉ, yên lòng trong cảnh thanh
đạm. Tỉnh cử cũng từ không đi. Dạy học, lấy trau dồi hạnh thục làm đầu
từng bảo học trò rằng: "Học để làm người, con đường khoa cử là cái bậc
thềm, đừng hỏi là trúng hay không trúng, chỉ nên hỏi học hay không học
thôi. Nếu lấy cái lòng được, thua mà đi thi thời triều đình cầu để làm gì".
Nguyễn Duy Thành
