vậy. Thế mà gặp việc lại cho là ngẫu nhiên, chưa thấy thực sự tu tỉnh bổ
cứu. Mà pháp lệnh thay đổi, chỉ suy bì về lợi, không lo tính xa. Gần đây,
ngay ở Kinh sư phát ra những nghịch án không phải là việc nhỏ. Kể ra, biến
cố sinh ra không cứ việc gì mà khởi ra, không cứ một việc gì mà thôi đi
được. Chỉ có việc nào cũng kính cẩn, lúc nào cũng kính cẩn. Kinh Thư có
câu nói: Oan tự sinh ra há ở nơi sáng tỏ, nên sự không thấy phải tính đến.
Nay đã sáng tỏ rồi há chẳng gấp mưu toan ư? Chỉ cốt ở trong tâm thôi. Mà
chính sự của ta hay hay dở, nước láng giềng chửa từng chẳng rình chỗ hở
của ta, để xen vào cái lo của ta, rất đáng sợ. Cúi mong nhà vua dốc ý cố
gắng để tâm lo nghĩ ở nơi cung khuyết 9 lần tôn nghiêm, thì nghĩ đến xứ
Nam kỳ cửa nhà bị thiêu hủy, ngắm nghía lầu gác ở lăng tẩm rực rỡ thì nên
nghĩ đến mồ mả của dân Nam kỳ bị phá hủy; ăn đồ ngọc thực của Thượng
phương dâng tiến, thì nghĩ đế thổ sản ở Nam kỳ có còn gì không? Vỗ về
dân đâu há ở nơi kỳ phụ, thì nghĩ đến dân ở Nam Kỳ có ai chẩn tuất không?
Nghĩ đi rồi lại nghĩ lại, tự nhiên có thể cảm động được lòng thánh thượng,
hăng hái lo xa, phàm việc gì không cần cấp, chính sách không tiện lợi, cho
đến việc dùng người nuôi quân, bỏ xa xỉ, chuộng kiệm ước lần lượt thay
dây đổi vết bánh, để được hay cả. Nhưng trước hết phải bãi việc đi Đông đi
Tây, triệu các nhân viên đi mua những phẩm vật trở về, tàu máy rút về cửa
biển Thuận An để phòng bị tuần tiễu. Những lính sai đi làm việc, khoan
cho sức làm, chớ đốc trách quá, cốt mong thực bụng thi hành. Tiếng tăm
đồn đến đâu đều thỏa thuận lòng người. Lòng người đã cảm theo, thì lòng
trời cũng thuận giúp, mà gốc nước được vững bền yên ổn mãi vô cùng. Xưa
có câu nói rằng: Nhiều nạn mới dựng được nước, lo nghĩ nhiều mới sinh ra
thánh đức, là thế đó. Nếu coi là tầm thường, thì cái lo sau này sợ chưa thôi
đâu. Thần tuổi già lại ốm, há dám nghĩ đến việc rút lui, vì tấm lòng khuyển
mã không thể thôi được. Cúi mong rủ lòng soi xét, nếu có được câu gì thì
xin kíp cho thi hành. Nếu cho là cuồng rỡ nói càn, thì cách chức, làm tôi
cũng không dám trách.
Vua phê bảo: Nói đơn giản mà thiết thực, có thể gọi là kỳ vọng cho vua biết
khó làm được. Tâm lực của ta thế nào? Đã có mặt trời soi xét và mọi người
