phạm vi của buddhi (tri thức), và cái gì trong phạm vi buddhi thì thuộc tục
đế. Theo Ngài, sự thật chứng đạt được nhờ đoạn trừ mọi sự vật làm chướng
ngại cho trí tuệ như Vàsanà (tập khí), anusandhi (kết tập), và klesa (phiền
não) do biết được thực tánh của sự vật. Cho nên sự thật này giống với sự
không hiện hữu của tất cả các pháp và như vậy được xem là đồng nghĩa với
sùnyatà (chơn không), tathatà (như chơn), bhùtakoti (chân đế) và
dharmadhàtub (pháp giới). Mọi sự vật do nhân duyên chi phối, sự thật
không thật có, vì mọi vật thay đổi theo thời gian, còn một sự vật thật có
không thể nào bị thay đổi; cũng không thể gán cho sự vật thật có này có
đến và có đi. Sự vật mà chúng ta tưởng là thật có cũng giống như một ảo
tưởng hay một tiếng vọng âm, vì chúng sanh, vì nhân duyên và sẽ diệt khi
nhân duyên không còn nữa. Do vậy, sự thật không có sanh do nhân và
duyên, vì sanh khởi thật sự không tùy thuộc một ai và không bị một ai chi
phối. Mọi sự vật khởi lên do một vài nhân và duyên đi trước; do vậy chúng
thật sự không thật có. Như vậy, sao một sự vật có hiện hữu lại mong có thể
khởi lên từ nơi chúng? Làm sao ai có thể xác nhận những sự vật ảo tưởng,
do nhân duyên sanh, sẽ đi đâu và từ đâu đến. Về trường hợp này, Sàntideva
đã chú thích với nhiều chi tiết một câu kệ có danh tiếng của Nàgàrjuna:
na svato nàpi parato na dvàbhyàm nàpyahetulah. Utpannà jàtu vidyante
bhàvàh kvacana kecana (Bodhic; tr.357; M.Vr; tr.12)
(Không ở đâu và không bao giờ một sự vật thật có lại phát sanh tự mình, tự
người khác, tự cả hai hay không có nhân nào).
Mục đích của Sàntideva và các tác giả Ðại thừa khác là để xác nhận rằng
theo chân đế, sự vật ở đời này không có đời sống thật sự nào khác hơn
những ảo ảnh do một ảo thuật gia tạo ra. Trong khi người thường dân xem
hình ảnh và điệu bộ của những người giả tạo ấy là thật có, còn nhà ảo thuật
thì không có một chút bận tâm về giá trị thực tại của chúng. Cũng vậy trong
đời này, những người viparyatas (những người mà nhãn quan vị mờ ám hay
bị lệch lạc) sẽ chạy theo hay dệt tư tưởng của mình xung quanh những hiện
