về. Thái hậu sai Lê Hoàn chọn dũng sĩ đi đánh giặc, lấy người ở Nam Sách
Giang là Phạm Cư Lạng
271
làm đại tướng quân. Khi [triều đình] đang bàn
kế hoạch xuất quân, Cự Lạng cùng các tướng quân khác đều mặc áo trận đi
thẳng vào Nội phủ, [10a] nói với mọi người rằng: "Thưởng người có công,
giết kẻ trái lệnh là phép sáng để thi hành việc quân. Nay chúa thượng còn
trẻ thơ, chúng ta dẫu hết sức liều chết để chặn giặc ngoài, may có chút công
lao, thì có ai biết cho ? Chi bằng trước hãy tôn lập ông Thập đạo làm Thiên
tử, sau đó sẽ xuất quân thì hơn". Quân sĩ nghe vậy đều hô "vạn tuế!".
Thái hậu thấy mọi người vui lòng quy phục bèn sai lấy áo long cổn
272
khoác lên người Lê Hoàn, mời lên ngôi Hoàng đế. Từ đó Hoàn lên ngôi
Hoàng đế, đổi niên hiệu là Thiên Phúc năm đầu [ 980 ], giáng phòng vua
làm Vệ Vương.
Truy phong cha của vua [Hoàn] làm Trường Hưng Vương, mẹ họ Đặng làm
Hoàng thái hậu.
Tháng 8, vua Tống xuống chiếu đem quân sang xâm lược, sai Lư Đa Tốn
đem thư sang nói rằng: " Trung Hoa đối với Man Di, cũng như thân người
có tứ chi, vận động duỗi co tùy ở tim mình, cho nên nói tim là chủ. Nếu ở
một [10b] tay một chân mà mạch máu ngừng đọng, gân cốt không yên thì
phải dùng thuốc thang để chữa. Chữa mà không công hiệu thì lại phải châm
cứu cho kỳ khỏi, không phải là không biết thuốc thang thì đắng miệng, mà
châm chích thì rách da. Phải làm như thế là vì tổn hại ít mà lợi ích nhiều.
Kẻ làm vua thiên hạ cũng phải làm như vậy chăng? cho nên Thái Tổ Hoàng
Đế ta nhận ngôi do nhà Chu nhường, đổi tên nước là Tống, văn vật trong
sáng, một phen biến đổi theo xưa, ở ngôi đế vương mà nhìn Man Di mắc
bệnh. Cho nên năm thứ 1 thứ 2 thì thuốc thang cho các đất Kinh, Thục,
Tương, Đàm, năm thứ 3 thứ 4 thì châm cứu cho các miền Quảng, Việt,
Ngô, Sở
273
, gân cốt huyết mạch ra dáng trẻ non, có phần khoẻ mạnh.
Không do cơ trí thần diệu sáng suốt của bậc vương giả mà trù liệu được đến
thế ư ? Đến khi ta nối giữ cơ nghiệp lớn, đích thân coi chính sự, cho rằng
đất Phần, đất Tinh
274
là bệnh ở lòng bụng, nếu lòng bụng chưa chữa khỏi
thì làm sao chữa nổi tứ chi ? Vì thế mới luyện thuốc thang bằng nhân
