nhiều tác giả
Đại Việt Sử Ký Toàn Thư
Bản Kỷ Toàn Thư Q5(a)
Nhà Trần (1225 - 1293)
[1a]
K ỷ N h à T r ầ n
Thái Tông Hoàng Đế
Họ Trần, tên húy là Cảnh, trước tên húy là Bồ, làm Chi hậu chính triều Lý,
được Chiêu Hoàng nhường ngôi, ở ngôi 33 năm [1226-1258], nhường ngôi
19 năm, thọ 60 tuổi [1218- 1277] băng ở cung Vạn Thọ, táng ở Chiêu
Lăng. Vua khoan nhân đại độ, có lượng đế vương, cho nên có thể sáng
nghiệp truyền dòng, lập kỷ dựng cương, chế độ nhà Trần thực to lớn vậy.
Song quy hoạch việc nước đều do Trần Thủ Độ làm và chốn buồng the
cũng có nhiều điều hổ thẹn.
Trước kia, tổ tiên vua là người đất Mân (có người nói là người Quế Lâm),
có người tên là Kinh đến ở hương Tức Mặc
719
, phủ Thiên Trường, sinh ra
Hấp, Hấp sinh ra Lý, Lý sinh ra Thừa, đời đời làm nghề đánh cá. Vua là
con thứ của Thừa, mẹ họ Lê, sinh ngày 16 tháng 6 năm Mậu Dần, Kiến Gia
thứ 8 triều Lý
720
. Vua mũi cao, mặt rộng, giống như [1b] Hán Cao Tổ. Khi
mới 8 tuổi, làm Chi hậu chính chi ứng cục triều Lý. Vì có chú họ là Trần
Thủ Độ làm Điện Tiền Chỉ Huy Sứ, nên vua được vào hầu trong cung.
Chiêu Hoàng thấy vua thì ưa.
Năm Ất Dậu [1225], mùa đông, tháng 12, ngày 12 Mậu Dần, nhận thiền vị
của Chiêu Hoàng, lên ngôi Hoàng Đế, đổi niên hiệu là Kiến Trung.
Bính Tuất, Kiến Trung năm thứ 2 [ 1266], (Tống Bảo Khánh năm thứ 2)
mùa xuân, tháng Giêng, sách phong Chiêu Hoàng làm hoàng hậu, đổi gọi là
Chiêu Thánh.
Phong Trần Thủ Độ làm Thái sư thống quốc hành quân vụ chinh thảo
sư.Phế thượng hoàng nhà Lý ra ở chùa Chân Giáo, gọi là Huệ Quang đại
sư.
