hiếu mà sang, thì vài người cũng đủ, lấy vũ lực mà sang, thì 2 nghìn người
không làm gì được". Sâm từ chối không nhận. Vua Hán bèn bãi chức Sâm.
Tướng Tế Bắc cũ là Hàn Thiên Thu hăng hái nói: "Một nước Việt cỏn con,
lại có vương và thái hậu làm nội ứng, chỉ một mình thừa tướng Lữ Gia làm
loạn, xin cấp cho 3 trăm dũng sĩ, thế nào cũng chém được Gia về báo". Bấy
giờ nhà Hán sai Thiên Thu và em Cù thái hậu là Cù Lạc đem 2 nghìn người
tiến vào đất Việt. Lữ Gia bèn hạ lệnh cho trong nước rằng: "Vua còn nhỏ
tuổi, thái hậu vốn là người Hán, lại cùng với sứ giả nhà Hán dâm loạn,
chuyên ý muốn nội phụ với nhà Hán, đem hết [15a] đồ châu báu của Tiên
Vương dâng cho nhà Hán để nịnh bợ, đem theo nhiều người đến Trường
An rồi bắt bán cho người ta làm đầy tớ, chỉ nghĩ mối lợi một thời, không
đoái gì đến xã tắc họ Triệu và lo kế muôn đời". Bèn cùng với em đem quân
đánh, giết vua và thái hậu, cùng tất cả bọn sứ giả nhà Hán, rồi sai người đi
báo cho Tần Vương ở Thương Ngô và các quận ấp, lập con trưởng của
Minh Vương là Thuật Dương hầu Kiến Đức làm vua. Vua bị giết, tên thụy
là Ai Vương.
Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Tai họa của Ai Vương, tuy bởi ở Lữ Gia mà sự
thực thì gây mầm từ Cù Hậu. Kể ra sắc đẹp đàn bà có thể làm nghiêng đổ
nước nhà người ta thì có nhiều manh mối, mà cái triệu của nó thì không thể
biết trước được. Cho nên các tiên vương tất phải đặt ra lễ đại hôn
54
, tất
phải cẩn thận quan hệ vợ chồng, tất phải phân biệt hiềm nghi, hiểu những
điều nhỏ nhặt, tất phải chính vị trong ngoài, tất phải ngăn ngừa việc ra vào,
tất phải dạy đạo [15b] tam tòng, thì sau đó mối họa mới không do đâu mà
đến được. Ai Vương ít tuổi không thể ngăn giữ được mẹ, Lữ Gia coi việc
nước, việc trong việc ngoài lại không dự biết hay sao? Khách của nước lớn
đến, thì việc đón tiếp có lễ nghi, chỗ ở có thứ tự, cung ứng có số, thừa tiếp
có người, sao đến nỗI để thông dâm với mẫu hậu? Mẫu hậu ở thẳm trong
cung, không dự việc ngoài: khi nào có việc ra ngoài, thì có xe da cá, có
màn đuôi trĩ, cung tần theo hầu, sao để đến nỗi thông dâm với sứ khách
được? Bọn Gia toan dập tắt lửa cháy đồng khi đang cháy rực, sao bằng
ngăn ngay cái cơ họa loạn từ khi chưa có triệu chứng gì có hơn không? Cho
