không đến giời. Miền ngược yên ả. Nhưng cũng không vơi được nỗi nhớ cố
hương. Tuy vậy, ngoại năm mươi, vào độ tuổi tri thiên mệnh, ông Thống
mới tính đường trở lại làng quê.
Tình cờ một buổi từ miền ngược về, đến Sở Giáo dục thành phố tìm bạn
để nhờ bạn mối manh giúp đỡ thì gặp Cẩm. Hóa ra Cẩm cũng quê Nam Hà
cũ. Lúc ấy, Trường Trung học số 5 này mới thành lập. Mới chỉ có bộ khung
lãnh đạo, Cẩm mới được điều động về sau một vụ tai tiếng vì ái tình, đang
muốn thu phục nhân tâm và tìm bè kết bạn. Cẩm hất hàm hỏi: “Về cái làng
quê cổ hủ đố kỵ của ông mà làm gì? Ở thành phố này, nếu nhớ bà xã thì
nước mã hồi chỉ có nửa ngày tàu tốc hành thôi không hơn ư? Nhưng mà,
nếu tôi giới thiệu ông về trường tôi, thì ông làm được việc gì nhỉ?”.
Ông Thống ngần ra trước câu hỏi sỗ sàng và có lý của Cẩm. Anh chàng
xuất thân mõ làng có cái ranh của mõ làng thật. Quả thật, bây giờ ông
Thống biết làm gì? Tuổi
đã cao. Hơn chục năm qua chỉ quen dạy i tờ, thanh toán mù chữ cho
người Mèo, người Dao trên rẻo cao. Chấn động năm xưa đã phá vỡ thế cân
bằng nội tại, mở đường cho bệnh tật ùa vào cơ thể. Dấu hiệu lão hóa đã
xuất hiện. Những xúc cảm âm tính, một lời nhục mạ chẳng hạn, cũng đủ tạo
nên các ổ kích động tiêu cực ở vỏ não, tăng đột ngột áp huyết. Một đời
người ngắn ngủi thường chỉ có một hai cơ hội thăng tiến, bị mất là mất mãi.
Nay thân bại, danh liệt, đôi khi cơn ấm ức nổi dậy cũng muốn làm thằng
Chí Phèo một phen, nhưng cốt cách nhân phẩm không cho phép; còn nói
đến cái đà mới để lập nghiệp thì đã quá muộn và còn đâu là hào hứng nữa
mà thực thi. Mới ngẫm ra: cái anh trí thức sống vì danh. Hổ danh nó một
lần, nó tủi nhục cả đời. Nó có thể khổ vì chính danh, thậm chí chết cho
chính danh.
Ông Thống chép miệng:
