Bởi vì trong ba mặt của con người thì dức là tri thức, là sự nắm bắt các
qui luật khách quan, là căn cứ xác đáng để xem xét các mặt khác; do đó nó
chấp nhận, bao dung được cái duy lợi, duy tín hợp lý. Ngược lại, khi chủ
nghĩa duy lợi hay duy tín làm chủ cuộc sống thì nó không chấp nhận nổi cái
duy lý.
Đã có một thời lịch sử con người cố tạo ra sự hài hòa giữa duy lý và duy
lợi. Ấy là khi Các Mác nêu khẩu hiệu: “Kết hợp chân lý khoa học và quyền
lợi của giai cấp công nhân”. Các Mác rất coi trọng vấn đề lợi ích giai cấp.
Nhưng là nhà khoa học, Các Mác xuất phát từ góc duy lý mà tiếp cận duy
lợi.
Còn chúng ta, những kẻ sau Các Mác, có được như thế không?
Trong Bút ký triết học, Lênin viết câu này: “Người ta không thể hiểu
được Tư bản của Mác và đặc biệt là chương đầu của bộ sách đó, nếu không
nghiên cứu kỹ và hiểu toàn bộ lôgich của Hêghen. Vậy là sau Các Mác nửa
thế kỷ, không một người mácxít nào đã hiểu Mác!”
Không hiểu Mác! Cả một chuyên đề lớn cần phải hội thảo, bàn luận.
Tiếp thu, thực hiện cái đỉnh cao nhất của tri thức nhân loại ấy đâu có phải là
chuyện đơn giản. Bởi vậy, nếu như chúng ta có hiểu Mác một cách thô
thiển, vụ lợi, rồi vô tình xa rời Mác, phản bội lại Mác thì cũng có gì là khó
hiểu?
Chỉ cần là chúng ta dám can đảm nhận lỗi lầm. Hiểu biết càng ít thì tính
duy lí càng ít, càng dễ thành duy lợi cực đoan, thậm chí biến chủ nghĩa
thành một thứ duy tín, một thứ tôn giáo. Và như vậy thì đã và sẽ có bao
nhiêu thảm họa, khi duy tín và duy lợi làm chủ đời sống?
Ngày xưa, các giáo hội La Mã đã thiêu sống các thiên tài khoa học, các
hoàng đế ngu xuẩn của nước Trung Hoa xưa đã phần nho khư, tức đốt sách,
giết nhà nho. Vừa qua, những Hồng vệ binh, những nông dân mù chữ Trung
