mạng. Người viết: “Trước sự liên minh của đại biểu khoa học, giai cấp vô
sản và giới kỹ thuật, không một thế lực đen tối đứng vững được”.
Thử hỏi: chúng ta đã coi trọng thỏa đáng sự liên minh đó chưa?
Thưa các đồng chí. Tiếp thu cho đầy đủ các quan điểm khoa học của các
nhà kinh điển thật không dễ. Theo tôi, điều đó có căn nguyên từ tính chất
đặc biệt của xã hội ta - một xã hội đã trầm tích rất lâu dài một nếp sống có
cơ sở lý thuyết là nho giáo. Trong tâm thức của rất nhiều thế hệ người Việt
Nam chúng ta, luôn in dấu một xã hội mô phỏng theo hình ảnh một gia đình
con cái thuận hòa, dưới sự che chở của một ông cha uy nghiêm và thương
con.
Trong xã hội ấy, kẻ nào có cá tính, có bản lĩnh độc lập sẽ là lạc loài hoặc
bị vấp váp, tiêu vong, hoặc phải mài mòn mình để hòa hợp. Xã hội đề cao
con người thuần, chứ không phải con người sắc sảo. Xã hội ấy đề cao con
người chịu khó tu thân, tự giác làm nghĩa vụ, chứ không phải là con người
có trí tuệ, tài năng, phẩm chất. Đại thần trước hết là quan trung nghĩa, chứ
không phải là quan có tài.
Hết gạo chạy rông lại Nhất nông nhì sĩ. Câu ca dao ấy dẫu thế nào cũng
phản ánh trạng thái tư duy thô sơ của một bộ phận xã hội.
Đấu tranh giải phóng dân tộc liên miên lại là cái môi trường bó buộc sự
phát triển trí tuệeo một nẻo riêng, khó tránh khỏi biệt lập.
Trên cái nền ấy, nói riêng về phạm vi tổ chức, mới phát sinh chuyện
dùng các tiêu chuẩn khác, không cơ bản, để đánh giá con người.
Kết quả là chúng ta muốn xây dựng một hệ thống phát triển thì là thu
được một hệ thống trì trệ, cản trở sự phát triển. Người chỉ huy không đủ tri
thức, lòng lại đầy ham muốn thì dễ sa vào vòng duy ý chí, đối lập với tri
thức và trở thành độc tài. Thế là muốn xây dựng một hệ thống tiêu biểu cho
chủ nghĩa nhân văn thì lại thu được một hệ thống phương hại tới quyền con
