diện” cho xã hội mới, nếu có khuyết phải có ưu, ưu là cơ bản, xây dựng một
nhân vật tiêu cực là chỉ dám xếp anh ta vào chức phó. Ở đây anh Kháng đã
mạnh dạn đưa ra những nhân vật chịu trách nhiệm chính để người đọc phán
xét một cách bình đẳng. Nếu đọc theo lối truyền thống thì khó chấp nhận.
Riêng tôi, tôi tán thành sự chuyển hướng về phương pháp này, sắp tới, hội
đồng văn học công nhân khi xem xét vệc tặng thưởng các tác phẩm văn học
đề tài công nhân không thể không tính tới cuốn sách này. Vừa ra đời, có ý
kiến này ý kiến nọ, nhưng rồi cuốn sách đã đứng được, điều đó nói lên rằng
cuốn sách đáp ứng với tình hình của xã hội chúng ta trong thập kỷ này. Nhà
văn đã góp những suy nghĩ nghiêm túc về những vấn đề bức thiết đang đặt
ra trong xã hội hiện nay.
Phan Cự Đệ:
Trong tiểu thuyết Đám cưới không có giấy giá thú, nhà văn Ma Văn
Kháng đã phản ánh được cái bi kịch của một nhà giáo, một tri thức: anh ta
lúc thì đóng vai một nhà hiền triết, một nhân cách cao cả và thánh thiện
nhưng lại bị ném vào một môi trường mà các giá trị tinh thần đang bị đảo
lộn: một môi trường bị ô nhiễm, bị băng hoại về đạo đức và nhân phẩm: lúc
thì hiện ra như một con người mơ mộng và lãng mạn, hay đỏ mặt vì mặc
cảm và sĩ diện nhưng lại bị nhúng chìm trong cái biển đời thường dung tục,
ở đó hàng ngày diễn ra cái cảnh chen lấn, cướp đoạt một cách trâng tráo, vô
sỉ: lúc là một người say mê nghề nghiệp, nhiều hoài bão và khát vọng,
muốn chiếm lĩnh các đỉnh cao khoa học nhưng lại bị vây bủa bởi một xã hội
thực dụng và cơ hội, một xã hội tiêu thụ đang lên cơn sốt với những đam
mê và khoái lạc, với khát vọng làm giàu, khát vọng chiếm đoạt quyền lực
bằng bất cứ giá nào! Nhân vật anh giáo Tự phảng phất một mô-típ đã quen
thuộc trong văn xuôi Việt Nam và thế giới: lúc là Đôn Ki-hô-tê một mình
một dáo dũng cảm xông lên đánh nhau với lũ yêu quái, lúc lại là ông giáo
Thứ đang sống mòn và chết mòn trong sạch một cách thụ động ở cái trường
tư ngoại ô, lúc là một Hoàng thân Mưt-skin, một Pi-e Bô-du-khốp nhưng
nhuốm màu sắc triết học phương Đông. Ma Văn Kháng đã viết về cái “bi
