người cụ thể, đang sống, nhưng để đạt tới các khái niệm trừu tượng ấy, như
chúng ta thấy ở đầu chương này, trước tiên cần phải trừu tượng hóa từ cá
thể thực để ra “cá tính” của anh ta, rồi từ đó trừu tượng hóa ra “tính cách”
của anh ta, cuối cùng lại từ đó trừu tượng hóa ra cái yếu tố chung tạo nên
“tính cách xã hội”.
Thật ra, độc giả tinh ý có thể đã nhận ra rằng trong bản chất của tình
huống này không thể có chuyện một xã hội hay một người hoàn toàn phụ
thuộc vào kiểu truyền thống định hướng, nội tại định hướng, hay ngoại tại
định hướng: mỗi phương thức tuân thủ này đều phổ quát, và vấn đề ở đây
bao giờ cũng là vấn đề mức độ mà một cá nhân hay một nhóm xã hội nương
tựa vào cơ cấu này hay cơ cấu khác trong ba cơ cấu có sẵn. Do vậy, nếu tất
cả loài người đều do nội tại định hướng, thì theo nghĩa là, được người lớn
hơn nuôi dạy, họ đã có được và nội tại hóa một số định hướng bền vững từ
người lớn. Và ngược lại, nếu ai ai cũng đều do ngoại tại định hướng, thì với
nghĩa là họ định hướng theo các kỳ vọng của những người ngang hàng và
theo “tình hình thực tế” (Kurt Lewin) hay “sự xác định tình hình” (W.I
Thomas) mà những người ngang hàng này bất cứ lúc nào cũng có thể giúp
tạo ra.
Hơn nữa, vì mỗi người chúng ta đều có khả năng đi theo từng phương
thức trong ba phương thức tuân thủ này, nên một cá nhân có thể sẽ thay đổi,
trong suốt đời anh ta, từ phụ thuộc nhiều hơn vào một tổ hợp các phương
thức này sang phụ thuộc nhiều hơn vào một tổ hợp khác (mặc dù khó có
khả năng xảy ra sự thay đổi tình thế này một cách triệt để, ngay cả khi hoàn
cảnh khuyến khích họ làm). Vì trừ phi cá nhân điên hoàn toàn - mà thực ra,
họ không bao giờ điên hoàn toàn - họ sẽ vừa thiết lập ra các tín hiệu trong
môi trường xã hội của mình vừa tập trung để ý đến những tín hiệu này. Do
vậy, nếu một cá nhân chủ yếu là kiểu ngoại tại định hướng được đặt trong
một môi trường không có nhóm ngang hàng, anh ta có thể phải viện đến các
kiểu định hướng kia. Tương tự như vậy, rõ là không có cá nhân nào, và chắc
chắn không có xã hội nào, từng tồn tại mà không dựa nhiều vào truyền
