lại không cần tới sự sốt sắng hay tính độc lập như vậy. Doanh nghiệp, chính
phủ, giới chuyên môn đã trở nên quan liêu nặng nề, ví dụ điển hình nhất là
ở Pháp. Những xã hội như vậy ngày càng dựa nhiều hơn vào thành phần bất
kham còn lại của quy trình công nghiệp: những người vận hành máy móc.
Dưới những hoàn cảnh nêu trên, di động xã hội vẫn tiếp tục tồn tại. Nhưng
nó phụ thuộc vào việc người khác nghĩ gì về cá nhân hơn là cá nhân đó là gì
và làm gì - phụ thuộc cả vào khả năng điều khiển người khác và khả năng
để người khác điều khiển. Nhìn từ góc độ khác, khi cơ sở vật chất cơ bản
của xã hội sắp được xây dựng, hay đúng hơn là khi việc xây dựng đó được
quản lý và hoạch định theo khuôn khổ, những cá nhân kiểu ngoại tại định
hướng sẽ dần có nhiều cơ hội ở những vị trí cao, bởi họ có khả năng nhìn ra
những cơ hội dễ bị bỏ qua trong môi trường xã hội.
dật vật chất đã trở thành hiện thực nhờ khoa học tân tiến, người ta vẫn tiếp
tục làm việc - và tạo ra việc làm - theo một nhịp độ phù hợp hơn so với giai
đoạn tăng dân số chuyển tiếp trước đó: khuynh hướng thúc đẩy tính di động
xã hội đã ăn sâu trong tính cách của họ. Nhưng sản phẩm được ưa chuộng
giờ đây chẳng phải ghim dập hay máy móc, mà là cá tính.
Về việc kết hợp kiểu tính cách ngoại tại định hướng và quan điểm kinh
tế điển hình của một cá nhân, trước hết cần nhận thấy rằng trong quy trình
sản sinh tính cách có tồn tại kiểu dị biệt hóa sản phẩm đặc trưng cho cạnh
tranh độc quyền nói chung. Các nhà kinh tế học dùng thuật ngữ “dị biệt hóa
sản phẩm” để chỉ nỗ lực của một công ty nhằm làm nổi bật sản phẩm không
phải bằng giá cả mà bằng những khác biệt nhỏ nhưng vừa đủ, đi kèm với
quảng cáo, mục đích là đưa sản phẩm của họ ra khỏi cuộc cạnh tranh giá cả
trực tiếp với các sản phẩm tương tự. Vậy nên mới có loại thuốc lá điếu dài
hơn các loại khác một chút, có loại điếu thuốc hơi bèn bẹt, trong khi loại
khác nữa thì có đầu lọc hay hộp đựng màu xanh lá. Những tạp chí như Time
và Newsweek đều tham gia công cuộc dị biệt hóa sản phẩm. Các hãng chế
tạo ô tô, tàu cao tốc, kem đánh răng… cũng làm điều đó, kể cả các chủ
khách sạn và nhà quản lý trường đại học. Tương tự, những cá nhân đang
tranh giành vị trí trong hệ thứ bậc của doanh nghiệp, chính phủ và các
