cách nội tại định hướng giờ không còn áp dụng được nữa. Chẳng hạn,
người ta sẽ phải thay đổi quan điểm về việc vươn lên trên nấc thang xã hội
vì rõ ràng điều đó không còn hấp dẫn, nếu xét trên góc độ mong muốn cá
nhân. Như một số khảo sát của tạp chí Fortune chỉ ra, người ta ưa thích một
công việc ổn định và bảo đảm hơn là một công việc mạo hiểm kèm theo rủi
ro cao. Vả lại, dùng cách nào mới có thể vươn lên giờ không còn rõ ràng,
ngay cả khi người ta muốn vươn lên, vì các mô hình thứ bậc cũ tan rã cùng
với sự lớn mạnh của tầng lớp trung lưu mới, và chẳng dễ mà so sánh địa vị
cao thấp giữa các hệ thứ bậc đang tồn tại. Một đại tá quân đội có “sánh
ngang” với người đứng đầu một hiệp hội quốc tế không? Giáo sư vật lý so
với phó giám đốc ngân hàng thì sao? Bình luận viên liệu có bằng giám đốc
công ty dầu hỏa?
Ngày càng băn khoăn không rõ phải giáo dục con cái ra sao, các bậc phụ
huynh quay sang tìm lời khuyên từ những người sống cùng thời; thậm chí
họ trông chờ cả vào phương tiện truyền thông đại chúng; và như lời người
mẹ được trích dẫn ở đầu chương này, về bản chất họ còn quay sang tìm lời
khuyên từ chính con mình. Họ có thể nhất mực tuân theo một phương pháp
giáo dục cứng nhắc nào đó. Thế nhưng, bởi chính những âu lo của bản thân,
phụ huynh không thể giấu được con mình, sự thật là ảnh hưởng của họ lên
con cái rất nhỏ và ảnh hưởng từ các nguồn khác mới là đáng kể. Dù có chỉ
dạy con cái điều gì, thì cha mẹ cũng không tránh được việc truyền lại những
âu lo dễ lây lan cho con mình. Họ củng cố phương pháp dạy dỗ này bằng
cách tỏ ra hài lòng về đứa con - và qua đó, họ hài lòng với chính bản thân -
khi đứa trẻ thành công.
Cố nhiên, phụ huynh theo nội tại định hướng thường chỉ “yêu thương”
những đứa con thành đạt ngoài xã hội. Nhưng ít ra thì các tiêu chuẩn đánh
giá sự thành đạt cũng khá rõ ràng. Ngược lại, đứa trẻ kiểu ngoại tại định
hướng không chỉ đối mặt với đòi hỏi phải thành công mà còn cả vấn đề xác
định thế nào mới là thành công. Đứa trẻ khám phá được rằng cả định nghĩa
lẫn giá trị bản thân nó đều tùy thuộc vào những mối quan hệ xã hội mà nó
sở hữu: trước hết là bạn học và thầy cô; sau nữa là bạn bè đồng lứa và các
