tính khách quan của các tiêu chuẩn đánh giá năng lực thời đó - ví dụ, có thể
thấy rõ sự thiên vị giai cấp qua các bài trắc nghiệm trí thông minh và bài thi
viết - nhưng nhà trường theo kiểu nội tại định hướng chưa nhận thức được
những thiên vị như vậy, và vì thế các chuẩn mực khi đó có vẻ đáng tin và
bất di bất dịch. Vì lý do ấy, các chuẩn này có thể được cả những trẻ xuất sắc
lẫn trung bình tiếp thu. Các chuẩn này được nhìn nhận là thực tế và cụ thể,
chứ không phải là hứng thú nhất thời của ai đó. Như vậy nhà trường hậu
thuẫn cho gia đình trong việc đặt ra cho trẻ những mục tiêu rõ ràng, đem lại
phương hướng và ý nghĩa cho cuộc đời về sau của trẻ.
Bất kể cảm giác an toàn trẻ có được nhờ hiểu rõ vị trí của mình - sự an
toàn chúng sẽ không có được ở các ngôi trường tân tiến theo kiểu ngoại tại
định hướng - ta không nên quên rằng hệ thống này khắc nghiệt thế nào với
những trẻ không đạt chuẩn: chúng thường suy sụp; không có mấy sự khoan
dung dành cho chúng trên cơ sở tâm lý. Trí thông minh, địa vị xuất thân, có
lẽ cả sự nghe lời chiếm được cảm tình của thầy cô hơn là “cá tính” hay sự
“khó bảo”. Một số trẻ có thành tích kém nổi loạn. Nhưng ngay cả những trẻ
này cũng bị nhà trường trui rèn cho thành hình - một hình thù móp méo.
Đôi khi ranh giới và các cơ hội di động xã hội đem lại một lối thoát cho
những trẻ cá biệt trong học tập; và còn hiếm hoi hơn, khi kẻ nổi loạn quay
về, như một anh hùng trong thần thoại, sau khi đã nguôi ngoai được những
muộn phiền của mình, nhằm làm giảm bớt mặc cảm của những kẻ lạc lõng
khác và đem tới cho chúng niềm hy vọng về tương lai. Tuy nhiên, nhìn
chung chính sự rạch ròi trong các tiêu chuẩn của nhà trường, vốn giúp trẻ
cảm thấy an tâm ở mức nào đó, còn hàm nghĩa rằng các tiêu chuẩn đó sẽ
khắc sâu vào tâm trí những trẻ có thành tích kém. Chúng sẽ mang theo mình
những dư chấn cảm xúc tàn khốc không tài nào nhận định nổi - đôi khi
thậm chí khiến chúng không thể nào nhớ lại.
VAI TRÒ CỦA NGƯỜI THẦY TRONG GIAI ĐOẠN NGOẠI TẠI
ĐỊNH HƯỚNG
