Một cuốn như The Courtier (Thị thần) của Castiglione chẳng hạn, được viết
nhắm cho người lớn; nhưng chẳng còn gì thêm về đề tài này cho người sắp
trưởng thành đọc. Đồng thời người ta sẵn lòng cho rằng, cũng như Huân
tước Chesterfield, người trẻ giữa đám bạn thanh thiếu niên của nó đã sẵn
sàng để ứng xử thành công trong các tình huống đòi hỏi phép tắc xã giao.
Tuy nhiên ở các xứ và tầng lớp Tin Lành, khoảng sau năm 1600, mục đích
của sách báo là ngày càng quan tâm trực tiếp hơn đến chuyện làm sao để
thành tựu trong kinh doanh, chứ không phải trong tình yêu hay giao tế. Tiếp
theo là văn chương truyền cảm hứng thương mại đã đạt đến một đỉnh cao ở
nước Anh thời Victoria bằng tiểu sử những người thành đạt do Samuel
Smiles viết - còn ở Mỹ là các sách của Horatio Alger, những cuốn gần như
nghiêng về thị trường tuổi thanh thiếu niên.
Poor Richard’s Almanac (Niên lịch của Richard nghèo) của Franklin có
phần văn bản được Max Weber chọn ra làm tài liệu tự khích lệ điển hình
cho giai đoạn luân lý Tin Lành, tiếp bước những cuốn như Pilgrim’s
Progress (Chuyến hành hương) hay Robinson Crusoe, những cuốn sách
mặc dù không đề cập rõ ràng đến tư cách chân chính cho những người dám
dấn thân mạo hiểm trong tương lai, nhưng lại đưa ra rất nhiều hô hào tương
tự. Do vậy, trong Pilgrim’s Progress chúng ta có thể lần ra mô-típ về sự
chọn lựa và cứu rỗi xã hội, các mô-típ có thể dễ dàng được thế tục hóa,
trong khi đó ở Robinson Crusoe chủ đề tự lực kinh tế lại được thể hiện
trong khuôn mẫu cổ điển điển hình của nó. Cả hai tác phẩm đều nhằm thắp
lên ngọn lửa hoài bão và nhiệt tình, mang tính tinh thần và phiêu lưu, ở giới
thanh niên típ nội tại định hướng. Do vậy, cùng với thị trường giai cấp tư
sản đang bành trướng, các thay đổi rõ rệt đã xảy ra trong phong cách
chuyện hoang đường, trái với thời kỳ tiền công nghiệp phụ thuộc vào kiểu
truyền thống định hướng. Chẳng hạn, vào thời Trung đại, cá nhân tìm hiểu
về bản tính con người từ các câu chuyện cũng chẳng kém phần hiện thực vì
được diễn đạt bằng ngôn ngữ tượng trưng - dù đó là tượng trưng Cơ Đốc,
cổ điển hay dân gian. Thường thì, như mọi người đã rõ, những chuyện này
không hề diễn tả ở dạng ngôn từ, mà giống những thông điệp tràn ngập trên
