đã nói về ông Darling; chúng ta không nên đánh đồng kiểu nội tại định
hướng với sự định hướng bởi lương tâm. Một tên vô lại biết mình muốn đạt
được cái gì cũng có thể nội tại định hướng một cách chắc chắn không kém
gì một tín đồ Thanh giáo ngoan đạo. Thế nhưng khi giờ đây chúng ta quay
sang khơi gợi lại hương vị của một thời đủ gần để cho là quen thuộc và
không quá xa khiến ta không thể hiểu đầy đủ, thì ta có thể nghĩ đến một
người không biết vị thầy nào khác ngoài Chúa của mình.
Trong phần đầu chương này chúng ta sẽ xem xét ý nghĩa của công việc
đối với người nội tại định hướng vào thế kỷ 19 ở Mỹ; trong phần thứ hai,
chúng ta sẽ xem xét anh ta sử dụng thời gian nhàn rỗi của mình ra sao. Sự
phân chia này là khá tùy tiện bởi lẽ những cách thức làm lụng và hưởng thụ
xoắn xuýt đan xen nhau. Vả lại, lập luận trong chương này và hai chương
kế tiếp tiến triển theo một kiểu cách có phần biện chứng: các mô thức nội
tại định hướng và ngoại tại định hướng thỉnh thoảng được nêu lên ở những
dạng cực đoan nhất, để làm nổi bật sự tương phản giữa hai mô thức. Song,
vì lẽ các vấn đề của người kiểu nội tại định hướng không còn là những vấn
đề nhiều người chúng ta gặp phải, độc giả cũng như tác giả phải cảnh giác
với xu hướng lý tưởng hóa thái quá kiểu nội tại định hướng và chỉ trích thái
quá kiểu ngoại tại định hướng.
I. Con người trong công việc
VẤN ĐỀ KINH TẾ: ĐỘ CỨNG CỦA VẬT LIỆU
Nhiệm vụ của chúng ta trong chương này và chương sau là so sánh ý
nghĩa của công việc trong các thời kỳ phụ thuộc vào kiểu nội tại định hướng
và vào kiểu ngoại tại định hướng. Thay đổi là sự thay đổi về mức độ, như
hầu hết những đổi thay trong lịch sử. Người kiểu nội tại định hướng thường
nghĩ về công việc như các vật thể không phải con người, gồm một tổ chức
xã hội được khách thể hóa, trong khi đó người kiểu ngoại tại định hướng lại
thường quan niệm công việc như những con người - con người được nhìn
nhận là cái gì đó lớn hơn chứ không chỉ là tổng gộp những kỹ năng và
phẩm chất nhân công của họ. Do vậy, đối với người kiểu nội tại định
