trợ giúp tương đối phi cá nhân, ngay cả trong trường hợp các luật sư, trợ
giúp này bao gồm mua dăm ba nhà lập pháp và thẩm phán kiểu tiền trao
cháo múc. Vì số chuyên gia sẵn có khá ít so với nhu cầu, họ có thể được lôi
kéo vào một hoặc cả hai kiểu liên hệ thịnh hành: Một là, mối liên hệ gia
đình-địa vị-quan hệ còn lại dai dẳng từ các thời trước trong những cộng
đồng nhỏ hơn và đến hôm nay vẫn như vậy trong các cộng đồng này cũng
như ở miền Nam; Hai là, mối liên hệ tiền mặt dựa trên kết quả thực hiện,
hay trên “tính cách” trong nghĩa cũ hơn. Ngày nay người mua, trước hết,
không chắc phải mua gì trong nhiều dịch vụ: anh ta sẽ kiếm một luật sư,
hay một người lo về quan hệ công chúng, hay một cơ quan nghiên cứu thị
trường, hay cầu cứu một công ty tư vấn quản lý để quyết định; tiếp đó, anh
ta không chắc về chọn lựa của mình trong số nhiều nhà cung cấp tiềm năng
từng dịch vụ này - anh ta không buộc phải chấp nhận ai trong số họ vì các
lý do gia đình-địa vị-quan hệ hoặc vì tính cách và thành tích rõ ràng vượt
trội của họ. Do vậy lựa chọn sẽ tùy thuộc vào một phức hợp các yếu tố ít
nhiều tình cờ, tùy hứng: một cuộc tiếp xúc hay chuyện trò bâng quơ, một
câu chuyện trên Business Week hay một bản tin “mật”, hay vận may của
nhân viên bán hàng.
Chúng ta có thể thấy sự chuyển dịch này trong lịch sử nhiều công ty.
Một doanh nghiệp khởi đầu là một cơ sở kinh doanh gia đình nhỏ, những
người sáng lập nhắm vào cơ hội thuận lợi nhất - với sự chú trọng vào chi
phí và thái độ hoài nghi về lợi thế thương mại và quan hệ công chúng -
thường thay đổi các mục tiêu của mình ở thế hệ thứ hai. Để một tờ Fortune
trên bàn, tham gia một hiệp hội thương mại, còn mục tiêu thì đã thành ra
không phải tiền mà là việc sở hữu các thứ phụ tùng mà một công ty tân thời
cần phải có. Chúng ta thấy một chuỗi dằng dặc các trí thức nửa mùa được
tuyển thêm vào đội ngũ nhân sự: các giám đốc quan hệ công nghiệp, giám
đốc đào tạo, giám đốc an toàn. Một tạp chí của công ty được xuất bản; các
nhà tư vấn được cầu đến để nghiên cứu thị trường, các quy trình vận hành
chuẩn, vân vân; mặt tiền cửa hàng cửa hiệu được tân trang; và nói chung địa
vị được săn lùng, khi lợi nhuận trở thành hữu ích như một trong nhiều biểu
