thị dân số. Nói một cách tiêu cực, trong một xã hội có tiềm năng tăng cao
dân số, thật khó, hoặc gần như không thể, để một người nhận ra triển vọng
anh ta có thể sẽ thay đổi, rằng có nhiều vai trò mở ra cho anh ta, những vai
trò mà người khác đã chọn trong lịch sử hay trong môi trường của anh ta.
Như triết gia G.H Mead
đã thấy, việc nhận vai của những người khác
dẫn đến nhận thức được những dị biệt thực tế và những tương đồng tiềm
tàng giữa người khác và cái tôi. Đó là lý do tại sao chỉ riêng tiếp xúc văn
hóa thôi sẽ không dẫn mọi người đến chỗ thay đổi, khi mà cách họ hiểu sự
tiếp xúc này xuất phát từ một lối sống bị truyền thống định hướng. Tiềm
năng tăng cao dân số, kiểu truyền thống định hướng, và cá nhân không đủ
sức đổi vai - nhưng lại nghĩ mình là một cá nhân có thể thay đổi như vậy -
những điều này như chúng ta đã thấy, đều đi cùng với nhau.
Hàng thế kỷ nông dân ở Libăng chịu sự xâm lăng của dân du mục Ả
Rập. Sau mỗi cuộc xâm lược nông dân lại quay sang canh tác từ đầu, dù có
thể họ làm vậy chỉ để cống nạp cho kẻ cướp lần tới. Quá trình này tiếp diễn
cho đến cuối cùng các thung lũng tươi tốt trở thành hoang mạc thực sự, ở
đó cả nông dân lẫn dân du mục không thể mong đợi được gì hơn. Rõ ràng là
những nông dân này chưa hề nghĩ tới chuyện họ có thể biến thành dân du
mục; và đám kẻ cướp hiển nhiên chưa nghĩ tới chuyện cả họ cũng có thể trở
thành người canh tác đất đai. Thiên sử thi này không có tính chất của lịch
sử nhân loại mà là đời sống động vật. Các động vật ăn cỏ không thể ngừng
ăn cỏ dù chúng có ăn cũng chỉ để bị động vật ăn thịt ngấu nghiến. Còn động
vật ăn thịt không thể ăn cỏ khi chúng đã làm thưa thớt dần động vật ăn cỏ.
Trong các xã hội phụ thuộc vào kiểu truyền thống định hướng này, hiếm khi
có ý niệm rằng người ta có thể thay đổi tính cách hay vai trò.
Nếu người Ả Rập có thể hình dung mình thành người canh tác, và ngược
lại, thì không cần phải nói thêm, sinh thái cộng sinh của hai nhóm chính sẽ
thay đổi. Các kiểu truyền thống định hướng này có thể vẫn tiếp tục làm cái
họ nhận ra là không cần phải làm. Dẫu thế, khi kiểu nội tại định hướng phát
triển, ngay khi mọi người biết rằng họ, với tư cách cá thể, có một định
mệnh riêng không bị ràng buộc vào mô thức sinh thái nhất định nào, thì cái
