đến hành động phản xã hội. Tội lỗi, do vậy, sẽ được thanh minh khi các
nguyên nhân được thấu hiểu. Nhưng hành động phản xã hội vẫn là một
thứ mà những nhân cách độc lập về mặt khác sẽ phải tránh. Cái mà sự
đồng lòng xây nên như thiện chí xã hội vẫn sẽ thiêng liêng.
Thái độ của các nhà phê bình này khác rõ rệt với thái độ của phần lớn
các nhà phê bình và, trong chừng mực chúng tôi có thể nói dựa trên trao đổi
thư từ và thảo luận, những độc giả Đám đông cô đơn mạch lạc nhất, những
người, như đã nói, có chiều hướng xem kiểu nội tại định hướng và tính độc
lập gần như là cùng một thứ, và là những người sẽ kinh hãi nhìn những sự
nhạy cảm dễ biến đổi và có lẽ đầy ứ mà các ông Meier và Banfield hình
dung đầy hy vọng. Tôi cho rằng sự lẫn lộn giữa kiểu độc lập và kiểu nội tại
định hướng mà nhiều độc giả mắc phải phần nào cho thấy chúng tôi chưa
thể làm cho tính độc lập trở thành một ý niệm sống động hơn và bớt hình
thức hơn - cho nó nội dung, như kiểu nội tại định hướng đã có được nội
dung vì khái niệm đó gợi lên trong óc nhiều ví dụ lịch sử mà ai cũng đã
kinh qua. Ngoài ra, một nét suy tưởng hoài niệm vẫn luôn mãnh liệt ở Mỹ
bất chấp các làn sóng lăng xê và lạc quan hướng tới sự tiến bộ vẫn thường
ngự trị.
Thật ra, trong thập niên 1950, như chúng tôi đã nói, đôi khi có vẻ như
nhiều thanh niên có học chỉ thấy có hai vai trò khả dĩ cho họ: một là vai trò
của người tổ chức lắm tiền nhiều của (ngoại tại định hướng), hai là vai trò
của chàng cao bồi đi ủng da tiện dụng (nội tại định hướng); chính là trong
giai đoạn này mà “cảm giác cùng bên nhau” [togetherness] hợp với “nhà cải
cách hoang tưởng” [do-gooder] thành một từ để chỉ sự khinh thường. Trong
tình cảnh eo hẹp của các lựa chọn thay thế này, những cử chỉ nhỏ nhặt
khẳng định bản thân - hay thiếu quan tâm đến người khác kiểu duy ngã -
thường đội lốt tính độc lập. Sự biến chất từ cá tính sang thói vị kỷ và lập dị
là chuyện không có gì mới ở nước Mỹ.
Không phải chúng tôi không biết gì về những khả năng có thể xảy ra này
khi viết Đám đông cô đơn, khi viết chương cuối về “Độc lập và không
