là những cá thể có sự nghiệp để theo đuổi. Đồng thời, cùng với sự chuyển
dịch khỏi nông nghiệp và, về sau, khi lao động trẻ em chấm dứt, trẻ em
không còn trở thành một tài sản kinh tế đương nhiên nữa. Khi thói quen tư
duy khoa học đã phổ biến và lớn mạnh, các quan niệm tôn giáo và huyền bí
về khả năng sinh sản của con người - những thứ vốn đã từng có nghĩa lý
trong giai đoạn trước đó trên đường đồ thị dân số, để cho nền văn hóa có
thể tự tái sinh - phải nhường đường cho những thái độ “duy lý”, cá nhân
chủ nghĩa. Quả thực, cũng như sự tích lũy nhanh chóng tư bản sản xuất đòi
hỏi con người phải thấm nhuần “luân lý Tin Lành” (từ của Max Weber dùng
để mô tả một biểu hiện của cái mà ở đây được gọi là nội tại định hướng), thì
số con cháu giảm cũng đòi hỏi một sự thay đổi sâu sắc về các giá trị - một
sự thay đổi sâu sắc đến mức, rất có thể, nó phải bén rễ trong cấu trúc tính
cách.
Khi tỷ lệ sinh bắt đầu nối đuôi tỷ lệ chết mà đi xuống, các xã hội tiến tới
giai đoạn chớm giảm dân số. Càng ngày càng có ít người làm việc trên đất
đai, trong các ngành khai khoáng hay ngay cả trong sản xuất. Giờ làm việc
giảm. Người ta có thể có vật chất dư dật và còn được nhàn rỗi nữa. Song,
họ cũng phải trả giá cho những đổi thay này - ở đây, như mọi khi, giải pháp
cho những vấn đề cũ làm nảy sinh những vấn đề mới - bằng cách nhận ra
mình đang ở trong một xã hội tập quyền, quan liêu và một thế giới bị thu
hẹp lại, đầy kích động và lo âu do sự tiếp xúc giữa các chủng tộc, dân tộc và
nền văn hóa, sự tiếp xúc ngày càng được đẩy nhanh hơn nhờ công nghiệp
hóa.
Sức chịu đựng rắn rỏi và tinh thần dám nghĩ dám làm của các kiểu nội
tại định hướng đã có phần bớt cần thiết trong hoàn cảnh mới này. Dần dần,
người khác, chứ không phải môi trường vật chất, mới là vấn đề. Và khi
người ta càng hòa trộn rộng rãi hơn, càng trở nên nhạy cảm với nhau hơn
thì các truyền thống còn lại từ giai đoạn tiềm năng tăng cao dân số - bất
luận thế nào cũng đã bị phá vỡ nhiều trong cuộc bứt phá mạnh mẽ của công
nghiệp hóa - lại càng yếu đi hơn. Con quay hồi chuyển không còn kiểm soát
linh hoạt đúng mức nữa, và thế là cần phải có một cơ cấu tâm lý mới.
