người kiểu nội tại định hướng và ưa giáo huấn. Tại bất cứ bữa dạ tiệc nào
Stepan đều chứng tỏ kỹ năng xã hội xuất sắc; kỹ năng chính trị của anh ta
như được mô tả trong trích dẫn sau đây cũng rất giàu tính xã hội:
Stepan Arkadyevitch đặt mua dài hạn và đọc một tờ báo có tư
tưởng tự do, không phải một tờ cực đoan, mà tờ bênh vực các quan
điểm được số đông ủng hộ. Và mặc dù khoa học, nghệ thuật và
chính trị không có ý nghĩa dặc biệt đối với chàng, chàng một mực
giữ các quan điểm đó về mọi chủ đề được số đông và tờ báo của
chàng ủng hộ, và chàng chỉ đổi quan điểm khi số đông đổi - hay, nói
chính xác hơn, chàng không đổi quan điểm, mà những quan điểm
này đã tự thay đổi một cách khó thấy bên trong chàng.
Stepan Arkadyevitch không chọn ý kiến hay quan điểm chính trị
của mình; mà các ý kiến và quan điểm chính trị tự đến với chàng,
cũng như chàng không chọn kiểu mũ hay áo choàng, mà chỉ dùng
những cái đã sờn. Và với chàng, sống trong một xã hội nào đó - do
nhu cầu, thường phát triển ở tuổi biết suy xét, để có một mức độ
sinh hoạt tinh thần nào đó - thì việc có quan điểm duy là cái không
thể thiếu được, như có cái mũ. Nếu có một lý do cắt nghĩa vì sao
chàng thích các quan điểm tự do hơn bảo thủ, cái cũng được nhiều
người trong giới chàng ủng hộ, thì lý do đó không bắt nguồn ở chỗ
chàng xem chủ nghĩa tự do sáng suốt hơn, mà là do nó phù hợp với
lối sống của chàng hơn… Và thế là chủ nghĩa tự do đã trở thành
một thói quen của Stepan Arkadyevitch, nên chàng thích tờ báo của
chàng, như chàng thích điếu xì gà sau mỗi bữa ăn tối, vì làn khói
nhẹ từ điếu thuốc lan tỏa trong não.
Stepan, mặc dù thói hùa theo đám đông khá dễ thương làm anh ta có vẻ
giống như một người Mỹ trung lưu hiện đại, lại không hẳn là kiểu ngoại tại
định hướng. Chỉ riêng thói hùa theo đám đông này thôi, không có đôi chút
nhạy cảm với người khác trong tư cách cá thể và như một nguồn dẫn dắt,
thì chưa phải là đặc điểm chính để phân loại. Đúng vậy, chúng ta phải phân
biệt người Mỹ thế kỷ 19 - dù anh ta được Tocqueville, Bryce và những
