143
TẬP 6: DANH NHÂN CÁCH MẠNG VIỆT NAM
Đông Kinh Nghĩa Thục để truyền bá, ngấm ngầm giáo dục lý tưởng
yêu nước cho học sinh, chống mê tín dị đoan, chống lại sự áp bức của
bọn địa chủ... qua từng bài giảng trên lớp và những lần trò chuyện.
Nhiều học sinh của thế hệ này vẫn còn nhớ những bài giảng mà thầy
giáo Liêm tự soạn - như bài Kẻ dại lạy heo quay:
Nực cười kẻ dại lạy heo quay,
Cũng gọi rằng mình cúng đất đai.
Có phải tổ tiên về đấy nhỉ,
Hay là lạy ấy, lạy heo quay?
Tháng 8/1926, Châu Văn Liêm và tám người bạn cùng chí hướng về
dự lễ tại một ngôi chùa ở Ô Môn (Cần Thơ). Lẫn trong tiếng kinh cầu của
thiện nam tín nữ, họ đã bí mật thông qua điều lệ thành lập Đảng Việt
Nam Cách mạng Phục quốc. Tư tưởng chỉ đạo cho hoạt động của Đảng
này là những bài viết in trên báo La Cloche Fêlée, những bài diễn thuyết
của Nguyễn An Ninh. Ngoài ra, để có kinh phí hoạt động, họ mở tiệm
bán thuốc lẫn hàng tạp hóa lấy tên Việt Hưng Đường.
Bấy giờ, từ hải ngoại, anh Nguyễn Ngọc Ba - hội viên Việt Nam
Thanh niên Cách mạng Đồng chí Hội - nhận nhiệm vụ về Long Xuyên
gầy dựng cơ sở. Sau nhiều lần trao đổi chính kiến, giáo Liêm và Ung
Văn Khiêm được Nguyễn Ngọc Ba kết nạp vào Hội. Hai hạt nhân đầu
tiên này đã có nhiều hoạt động tích cực để giáo dục thanh niên yêu
nước đứng vào hàng ngũ của Hội - như kết nạp Hà Huy Giáp, Nguyễn
Kim Cương, Nguyễn Thị Nhỏ, Châu Văn Phước v.v... Bọn mật thám
Pháp đã đánh hơi được những việc làm này. Trước tình thế đó, tháng
2/1929, Châu Văn Liêm bỏ dạy và trốn lên Sài Gòn. Tại đây, anh được
bổ sung vào vào Ban thường vụ Kỳ bộ Thanh niên Nam kỳ
(1)
. Sau đó,
cùng với Phạm Văn Đồng, Trần Văn Phồng - anh đã lên đường sang
Hương Cảng (Trung Quốc) dự đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ nhất
(1)
Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí Hội ở Nam kỳ được tổ chức vào năm 1928 - tại
phòng số 5, khách sạn Tân Hòa, đại lộ Bonard - nay là phòng số 5, nhà số 88 đường Lê Lợi,
phường Bến Thành, Q.I - Thành phố Hồ Chí Minh - được Bộ Văn hóa Thông tin công nhận di
tích lịch sử theo quyết định số 1288-VH/QĐ ký ngày 16/11/1888.
