nhiều tác giả
Danh Nhân Đất Việt
Nhà sử học
Phan Phu Tiên
P
han Phu Tiên người làng Vẽ (Đông Ngạc, huyện Từ Liêm, ngoại
thành Hà Nội), một làng trù phú nổi tiếng về nghề song, mây đan lát cổ
truyền. Ông tên chữ là Tín Thần, tên hiệu là Mặc Hiên. Tại khoa thi cuối
cùng của nhà Trần tổ chức ở Thăng Long vào năm Bính Tý, niên hiệu
Quang Thái thứ 9 đời Trần Thuận Tông (1396), ông đã đỗ Thái học sinh.
Ông là nhà sử học, nhà nghiên cứu văn học và nhà giáo nổi tiếng, người có
công lớn trong việc soạn thảo quốc sử đầu thời Lê, đồng thời cũng là người
khởi đầu việc biên soạn bộ hợp tuyển thơ ca đầu tiên của Việt Nam.
Sau khi thi đỗ, Phan Phu Tiên được vào làm việc ở Quốc sử viện và Quốc
Tử Giám, hai cơ quan nghiên cứu học thuật và đào tạo nhân tài quan trọng
bậc nhất đương thời. Sau suốt một thời gian dài tới trên 1/4 thế kỷ, kể từ
cuối những năm 90 thế kỷ 14 cho tới năm 1429, ông mới lại dự thi khoa
Minh Kinh dưới thời Lê Thái Tổ; sau đấy không thấy sách vở, tài liệu nào
ghi chép gì thêm về người danh sĩ họ Phan này.
Tình hình đất Việt lúc đó đang trải qua những cơn biến động dữ dội. Trong
thời gian giữ chức Đồng tu sử ở Quốc sử viện, ông bắt tay vào biên soạn bộ
Việt âm thi tập - công trình mở đầu việc nghiên cứu, giới thiệu thơ ca các
đời ở Việt Nam. Niềm tự hào về truyền thống văn hóa lâu đời của dân tộc,
lòng trân trọng đối với di sản tinh thần của tiền nhân và những nhận thức
sâu sắc về vai trò của văn chương nghệ thuật đã thúc đẩy ông vượt qua mọi
khó khăn, ra sức hoàn thành công trình có ý nghĩa lớn lao này.
Mùa thu năm Quý Sửu, niên hiệu Thuận Thiên thứ 6 đời Lê Thái Tổ
(1433), bộ hợp tuyển Việt âm thi tập về căn bản đã hoàn thành. Phan Phu
Tiên viết lời tựa với những lời tâm huyết như sau: "Trong lòng có chí
hướng ắt sẽ thể hiện thành lời. Vì vậy, thơ là để nói lên cái chí của mình...
Các bậc đế vương, công khanh, sĩ đại phu mấy đời gần đây, chẳng ai không
quan tâm đến học thuật, vẫn thường sớm tối ngâm vịnh, diễn tả nỗi lòng
