DANH NHÂN ĐẤT VIỆT - Trang 33

1-1226), xếp đặt việc Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần
Cảnh với lời lẽ trong chiếu nhường ngôi rằng: "...Trẫm là nữ chúa, tài đức
đều thiếu, không có người giúp đỡ, giặc cướp nổi lên như ong, giữ thế nào
nổi ngôi báu nặng nề".
Làm cuộc đảo chính thay đổi triều đại mà không xảy ra đổ máu và đảo lộn
lớn trong nước, Trần Thủ Độ tỏ ra là một nhà chính trị sáng suốt, khôn
khéo.
Ngay sau khi lên làm vua, Trần Thái Tông phong Trần Thủ Độ làm Quốc
thượng phụ nắm giữ mọi việc cai trị thiên hạ. Năm sau lại phong Trần Thủ
Độ làm thái sư giữ tất cả việc hành quân, đánh dẹp trong nước. Ông là một
nhà lãnh đạo tài giỏi và tận tụy chăm lo việc nước. Phàm công việc gì làm
cho đế nghiệp Đông A vững mạnh, ông đều cương quyết làm bằng được.
Năm 70 tuổi, trước lúc chết 5 tháng, sử còn chép việc ông đi tuần ở vùng
biên giới Lạng Sơn. "Thủ Độ tuy làm tể tướng mà phàm công việc, không
việc gì không để ý. Vì thế đã giúp nên vương nghiệp, giữ được tiếng tốt cho
đến lúc mất".
Ngay từ những năm đầu triều Trần, ông đã đánh dẹp được các thế lực cát
cứ ở các địa phương và tổ chức lại bộ máy hành chính từ trung ương đến
cấp xã. Ông đặt ra sổ trướng tịch ghi chép danh sách dân gian trong xã,
thôn, từ quan văn, quan võ, binh lính, hoàng nam, trung lão, tàn tật, người
ngụ cư... để nắm chắc hộ khẩu trong nước. Có lần duyệt định hộ khẩu, bà
Linh Từ quốc mẫu muốn xin riêng cho một người làm câu đương (một
chức dịch trong xã). Ông gật đầu, rồi ghi tên họ, tên quê quán. Khi xét đến
xã ấy, hỏi tên ấy đâu, người ấy mừng rỡ chạy đến. Trần Thủ Độ nói:
"Ngươi vì có công chúa xin cho được làm câu đương, không thể ví như
những câu đương khác được, phải chặt một ngón chân để phân biệt". Người
ấy kêu van xin thôi, hồi lâu mới tha cho. Từ đấy không ai dám đến thăm vì
việc riêng nữa.
Ông đề cao tư tưởng pháp trị, định ra luật lệ, quy chế hành chính và gương
mẫu thực hiện. Sử còn chép chuyện Linh Từ quốc mẫu có lần ngồi kiệu đi
qua chỗ thềm cấm bị người quân hiệu ngăn lại. Về nhà bà khóc bảo với
Trần Thủ Độ rằng: "Mụ này làm vợ ông mà bọn quân hiệu ấy khinh nhờn