nhiều tác giả
Danh Nhân Đất Việt
Thái sư
Trần Thủ Độ
T rần Thủ Độ là nhân vật trụ cột của triều Trần. Ông là công thần sáng lập
triều Trần và là người thực tế nắm quyền lãnh đạo đất nước những năm đầu
triều Trần, khoảng gần 40 năm (1226-1264). Sử chép: "Thái Tôn lấy được
thiên hạ đều là mưu sức của Thủ Độ cả, cho nên nhà nước phải nhờ cậy,
quyền hơn cả vua". (*)
Trần Thủ Độ cũng là nhân vật bị các sử thần thời phong kiến chê trách
nhiều. Dưới ngòi bút của họ, Trần Thủ Độ hiện ra như một quyền thần vô
học, có tài mà không có đức, có công với nhà Trần, lại có tội với nhà Lý.
Nhưng khi chép về việc "Trần Thủ Độ giết hết tôn thất nhà Lý" trong Đại
Việt sử ký toàn thư; Ngô Sĩ Liên cũng chú trong ngoặc đơn là "việc này
chưa chắc đã có thực".
Nhân dân lại đánh giá ông với cách nhìn khác quan điểm Nho giáo. Trong
đền thờ ông trên đồi Lim (Tiên Sơn, Hà Bắc) có hai câu đối treo ở trước
bàn thờ như sau:
Công đáo vu kim, bất đán Trần gia nhị bách tải.
Luận định thiên cổ, kỳ tại Nam thiên đệ nhất lưu
.
(Công đức của ông để mãi đến ngày nay, không chỉ bó hẹp trong hai trăm
năm đời nhà Trần.
Sau nghìn đời, công luận đã định, ông đáng liệt vào bậc thứ nhất dưới trời
Nam). (**)
Trần Thủ Độ sinh năm Giáp Dần (1194) ở làng Lưu Xá, huyện Ngự Thiên,
lộ Long Hưng, nay là xã Canh Tân, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Tổ
tiên ông vốn nối đời làm nghề đánh cá, từ Yên Sinh (Đông Triều, Quảng
Ninh) về vùng sông nước Hiển Khánh, Tức Mặc ven bờ sông Hồng (thuộc
tỉnh Nam Định ngày nay), rồi sang ở vùng Bát Xá - Tam Nông (tám làng
Xá, ba làng Nông) cạnh dòng sông Luộc. Đến đời thân phụ của Trần Thủ
Độ và nguyên tổ Trần Lý của nhà Trần thì họ Trần trở nên giàu có, người ở
