nhiều tác giả
Danh Nhân Đất Việt
Lý Công Uẩn
T hái tổ họ Lý tên Công Uẩn, người làng Cổ Pháp, thuộc tỉnh Bắc
Ninh.
Ông sinh năm Giáp Tuất (974), định ngôi năm Canh Tuất (1010) và mất
năm Mậu Thìn (1028). Lý Công Uẩn là con nuôi của thiền sư Lý Khánh
Văn từ năm 3 tuổi và truyền thuyết vẫn cho rằng ông là con của Vạn Hạnh.
Cũng theo truyền thuyết, ông thân sinh ra Công Uẩn nhà nghèo khó, đi làm
ruộng thuê ở chùa Tiêu Sơn, huyện An Phong, phải lòng một tiểu nữ rồi
nàng có mang. Nhà sư thấy thế đuổi đi nơi khác. Hai vợ chồng mang nhau
đi, đến chỗ rừng Báng, mỏi mệt ngồi nghỉ mát. Chồng khát nước, xuống
chỗ giếng giữa rừng uống nước, chẳng may sẩy chân, chết đuối. Vợ chờ lâu
không thấy, đến giếng xem thì đất đã đùn lấp giếng, khóc lóc một hồi, rồi
vào ngủ nhờ ở chùa ứng Tâm gần đấy.
Ông sư chùa ứng Tâm, đêm hôm trước nằm mê thấy ông Long thần báo
mộng rằng: "Ngày mai dọn chùa cho sạch, có Hoàng đế đến". Nhà sư tỉnh
dậy, sai tiểu quét dọn sạch sẽ, chực đợi từ sáng đến chiều chỉ thấy một
người đàn bà có mang xin ngủ nhờ. Được vài tháng, có một đêm thơm nức
cả chùa, nhà sư trông ra tam quan, thấy sáng rực lên. Nhà sư sai bà hộ chùa
ra thăm thì người đàn bà ấy đã sinh một đứa con trai, hai bàn tay có bốn
chữ son: "Sơn hà xã tắc". Sau đó, trời bỗng nhiên nổi cơn mưa to gió lớn,
mẹ chú bé chết ngay sau khi sinh con và chú bé ở lại với nhà sư. Khi 8, 9
tuổi chú bé được nhà sư cho theo học sư Vạn Hạnh ở chùa Tiêu Sơn.
Công Uẩn lớn lên, khảng khái, chí lớn. Do có công, ông được làm quan
thời vua Thiếu đế nhà Lê. Khi vua Thiếu đế bị giết, ông ôm thây vua khóc.
Vua Ngọa triều khen là trung, cử ông làm Từ tướng quân chế chỉ huy sứ,
thống lĩnh hết quân túc vệ.
Theo truyền thuyết, bấy giờ ở làng Cổ Pháp có cây gạo cổ thụ bị sét đánh
tước lần vỏ ngoài, trong thân cây gạo có mấy câu sấm:
Thụ căn điểu điểu
