nhiều tác giả
Danh Nhân Đất Việt
Lý Bí
và nhà nước Vạn Xuân
L
ý Bí xuất thân từ một hào trưởng địa phương. Theo sử cũ, quê ông ở
huyện Thái Bình (có lẽ ở phía trên thị xã Sơn Tây, trên hai bờ sông Hồng).
Một thời, ông có ra làm việc với chính quyền đô hộ, nhận một chức quan
nhỏ: giám quận (kiểm soát quân sự) ở Cửu Đức, Đức Châu (Đức Thọ, Hà
Tĩnh). Yêu nước, thương dân, bất bình với bè lũ đô hộ, ông sớm bỏ quan,
về quê ở Thái Bình. Vùng quê ông có Tinh Thiều, giỏi văn chương, lặn lội
sang kinh đô nhà Lương (Nam Kinh) xin bổ một chức quan (trước năm
521). Nam triều Trung Quốc cho đến thời Lương, phân biệt tôn ti chặt chẽ
giữa quý tộc và bình dân. Lại bộ thượng thư nhà Lương là Sái Tôn bảo họ
Tinh là hàn môn, không có tiên hiền, chỉ cho Thiều làm Quảng Dương môn
lang tức là chân canh cổng thành phía tây kinh đô Kiến Khang. Tinh Thiều
lấy thế làm xấu hổ, không nhận chức về quê, cùng Lý Bí mưu tính việc
khởi nghĩa, chiêu tập hiền tài.
Lý Bí, nhân lòng oán hận của dân, đã liên kết với hào kiệt các châu thuộc
miền đất Giao Châu nước ta (Việt Nam xưa), đồng thời nổi dậy chống
Lương. Theo sử cũ Việt Nam, thủ lĩnh Chu Diên (vùng Đan Hoài, nay
thuộc ngoại thành Hà Nội) là Triệu Túc và con là Triệu Quang Phục, phục
tài đức Lý Bí đã đem quân theo trước tiên, Phạm Tu cũng là một tướng tài
của Lý Bí từ buổi đầu khởi nghĩa.
Cuộc khởi nghĩa thành công nhanh. Đứng trước cuộc khởi nghĩa lớn, có sự
liên kết giữa các địa phương Tiêu Tư thứ sử Giao Châu khiếp hãi, không
dám chống cự chạy trốn về Việt Châu (bắc Hợp Phố) và Quảng Châu.
Nổi dậy từ tháng 1 năm 542, không quá 3 tháng nghĩa quân đã chiếm được
châu thành Long Biên (Bắc Ninh).
Sau những giờ phút kinh hoàng buổi đầu, chính quyền nhà Lương lập tức
có phản ứng đối phó. Tháng 4 năm 542 vua Lương sai thứ sử Việt Châu là
Trần Hầu, thứ sử La Châu là Nịnh Cư, thứ sử An Châu là Lý Trí, thứ sử ái
