DANH NHÂN ĐẤT VIỆT - Trang 78

Dọc sông Mã, vùng Cẩm Thạch có truyền thuyết và di tích về một bà nữ
tướng cưỡi voi đánh giặc Ngô. Vùng Khang Nghệ có truyền thuyết nói
rằng: thời xưa sông Mã có một nhánh chảy từ đầm Hàn về cửa Lạch
Trường. Đó là nơi quân Ngô chiếm giữ, chiến thuyền san sát như lá tre.
Một chàng trai đã ăn trộm ngựa chiến của quân giặc trốn về với Bà Triệu và
trở thành dũng tướng của nghĩa quân. Trong một trận giao tranh trên sông
nước, vì anh đi chân vòng kiềng nên đã vấp phải dây chằng mà tử trận.
Giặc Ngô đang ăn mừng thắng lợi thì hai bờ sông chuyển động. Đất trời nổi
cơn giận dữ, hắt rừng cây núi đá xuống lấp cạn dòng sông, chôn vùi cả mấy
vạn xác thù...
Lại có câu chuyện đền Cô Thị ở xã Hà Ngọc (Hà Trung). Một cô gái rất
thích quả thị, chờ đợi người yêu đi đánh giặc và khi chết biến thành cây thị.
Cây thị này chỉ có một quả, không ai hái được, vì hễ ai thò tay bẻ thì cành
thị lại tự dưng vút hẳn lên cao. Cành ấy đời đời ngả về phía đông nam theo
hướng người yêu của cô đang ở trong quân dinh Bà Triệu. Một ngày thắng
trận, chàng trai được phép Bà Triệu về thăm làng xóm thì cành cây mới
chịu sà xuống và quả thị rơi vào ống tay áo của chàng....
Đứng trước nguy cơ tan rã của chính quyền đô hộ ở Châu Giao, triều Ngô
phải cử viên danh tướng Lục Dận (cháu họ viên danh tướng Lục Tốn) làm
thứ sử Giao Châu, An Nam hiệu úy, đem khoảng 8.000 quân sang Giao
Châu đàn áp nhân dân khởi nghĩa. Kết hợp dùng binh lực uy hiếp, dùng
mưu mô dụ dỗ, dùng của cải mua chuộc, Lục Dận đã khiến được ba nghìn
hộ ở Cao Lương (Hợp Phố) dưới quyền thủ lĩnh Hoàng Ngô đầu hàng. Sau
đó, Lục Dận thận trọng tiến binh vào Giao Chỉ và Cửu Chân, khi phát quân
đàn áp, khi dừng quân dùng của cải, tiền bạc mua chuộc các thủ lĩnh địa
phương. Rút cục, hàng trăm thủ lĩnh nghĩa quân và hơn năm vạn dân đã
phải chịu thua quân Ngô.
Truyền thuyết dân gian kể rằng: Bà Triệu đã chiến đấu chống giặc Ngô,
trên ba mươi trận thắng lợi. Giặc gọi tên bà là Ngụy Kiều tướng quân (Vị
tướng nữ yêu kiều), là Hệ Hải bà vương (Vua bà vùng biển mĩ lệ). Quân
Ngô sợ bà, thường có câu:
Hoành qua đương hổ dị,