giới. Tệ hơn sự nghèo đói và bất công, đại đa số người dân phải còng lưng
mang nợ quốc tế cùng sưu cao thuế nặng để trả dài hạn cho những tham
nhũng, lãng phí và các đặc quyền của nhóm lợi ích.
Khi thủy triều bị con đê nhà nước ngăn chận, thì mực nước càng ngày
ngày càng xuống thấp. Mọi con thuyền xã hội coi như bị kẹt trong vùng
cảng, không sao khởi hành ra khơi được, để tranh đấu với toàn cầu. Sự
tụt hậu và trì trệ coi như sẽ tiếp tục kéo dài trong vài thập niên tới.
Tuy nhiên, tại Nga, Tàu và VN, chính quyền đã cởi mở vài cửa kinh doanh
cho tư nhân. Dĩ nhiên, họ vẫn giữ chặt các ngành nghề béo bở như viễn
thông, xăng dầu, khoáng sản…dành cho các công ty sân sau của mình.
Những ngành nghề kiếm bạc lẻ như tiệm ăn, cửa hàng bán lẻ, nông nghiệp,
dịch vụ IT nhỏ…được tư nhân khai thác khá tự do, dù vẫn phải nộp những
phong bì, tiền lại quả, thuế phí…hàng tháng hàng ngày cho các quan chức
sở tại.
Nhưng chúng ta phải nhận rõ là phần lớn nguyên nhân thất bại của những
doanh nghiệp tư nhân này thực sự do các yếu tố nội tại của công ty. Không
nên đổ thừa mọi thứ vào chính quyền.
Quang: Sau vài năm kinh nghiệm, chú nhận xét thế nào về nhân viên Việt?
TS Alan Phan: Người Việt trẻ rất bén nhậy, ham học và cầu tiến. Nếu ban
quản trị cung cấp cho họ một động lực đam mê dài hạn và đối xử với họ trên
tinh thần bình đẳng công tâm, họ sẽ là những bô phận tuyệt vời cho hệ
thống. Tuy nhiên, ban quản trị VN thường lơ là yếu tố quan trọng này; và sự
hăng hái ban đầu hay bị thời gian triệt tiêu; và quan hệ với nhân viên chỉ còn
là một đổi chác dựa trên tiền bạc và quyền lợi.
Quang: Nhưng tại sao các doanh nghiệp FDI hay chê nhân viên Việt thiếu
kỹ năng và lười sáng tạo?
TS Alan Phan: Đây là một vần đề phức tạp hơn thoạt nghĩ. Chú cho yếu tố
ảnh hưởng lớn là lối giáo dục từ chương, lỗi thời và mang nặng hình thức
bằng cấp (thay vì kiến thức). Các doanh nghiệp FDI cũng không mặn mà
