SƠNNAM
ĐẤT
GIA ĐỊNH
XƯA
Trên thị trường thế giới, gạo Sài Gòn thường bị chê
vì trổ ra màu vàng (gọi là gạo ẩm), lúa phơi khô không
đúng mức trước khi đưa vào chành (nhà kho).
Để khuyến khích khai khẩn đất mới, năm 1878, đô
đốc Lafont cho giảm bớt thuế điền. Thay vào đó, đánh
thêm thuế xuất khẩu: mỗi tạ gạo đóng 10 xu, mỗi tạ
lúa đóng 7 xu rưỡi; năm sau một tạ gạo đóng 15 xu,
một tạ lúa đóng 11 xu rưỡi. Vì thiếu vốn, Pháp hy vọng
vào vốn đầu tư của giới kỹ nghệ Anh ở Miến Điện để
xây dựng thêm vài nhà máy xay hạng to tại Chợ Lớn.
Nhưng vào giờ chót, sự đầu tư ấy không xảy ra, giới
kỹ nghệ Anh thấy môi trường khai thác Miến Điện đã
đủ rồi. Giới kỹ nghệ Hương Cảng thay vì mua gạo từ
Sài Gòn lại mua lúa đem về xay. Bấy giờ, việc chuyên
chở đường biển đã cải thiện, tàu chở thuê thêm nhiều,
cạnh tranh nhau. Mua lúa thay vì mua gạo, giới làm ăn
Hương Cảng thâu huê lợi dễ hơn: lúa dễ để dành, lâu
hư hơn gạo, có thể dự trữ trong vòng một hai năm, khi
nào Trung Quốc gặp nạn mất mùa họ sẽ tung ra. Lúa
giả rẻ, nếu hao hớt, đổ tháo do khuân vác thì không tốn
kém như gạo, không cần bao bì tốt; xay lúa tại Hương
Cảng nhân công rẻ hơn, lại thêm được tấm cám, dùng
làm bột gạo, đặt rượu... phát triển ngành làm bao tải.
Những gì Hương Cảng hưởng lợi thì Sài Gòn bị mất
mát. Giới thương gia Sài Gòn đưa kiến nghị xin chính
quyền tăng thuế xuất cảng lúa. Nhưng có những người
Pháp nhìn rộng hơn, hoặc không dính líu trực tiếp đến
ngành buôn bán lúa gạo, đã phản đối với lý do: nên
