27
QUAN LẠI PHONG KIẾN
LƯU DÂN VÀ
NGƯỜI TÙ ĐÀY
NGUYỄN CƯ TRINH, NGƯỜI DÀY CÔNG GẦY
dựng đất Gia Định từ buổi đầu gọi nơi đây là “tán hà đái
thấp, chiết liễu triêm nê”: sen tàn nơi ẩm thấp, khí hậu
độc địa, nhánh thủy liễu (cây bần) gãy rơi xuống bùn.
Ông hiểu rõ vùng đất này không thuận lợi mấy cho
người đi khẩn hoang, nhưng ông càng hiểu vì sao họ
phải đến đây. Từ năm 1751, khi còn làm tuần phủ Quảng
Ngãi, ông đã dâng sớ khuyên chúa Nguyễn nên nghĩ đến
dân đã quá khổ: “Việc hại dân ngày nay thì cấp lính,
nuôi voi, nộp án, ba việc ấy là trước hết, ngoài ra những
chi phí quá lệ rất nhiều”. Dân thì một cổ năm bảy tròng:
“Dân Quảng Ngãi chịu thống thuộc nhiều nơi, đã chịu
lệnh các nha trường sai dư, lại chịu lệnh các nha trường
điền tô, lại chịu lệnh các nha tái biệt nạp, lại chịu lệnh các
