87
đó. Theo thống kê trên, ta biết nơi nhiều đồn điền nhất
là phủ Định Viễn, bao trùm suốt hữu ngạn sông Tiền tới
biên giới, xuống tận biển, bao gồm các tỉnh An Giang,
Cửu Long, Hậu Giang
(1)
ngày nay. Thứ nhì là phủ Kiến
An, bao trùm Đồng Tháp Mười.
Đời Thiệu Trị và Tự Đức (thời kỳ đầu) chánh sách
đồn điền bị coi nhẹ. Từ 1850 trở về sau, theo lời đề nghị
của Nguyễn Tri Phương, Phan Thanh Giản, Phạm Thế
Hiển... việc mở mang đồn điền mới được khôi phục,
chủ yếu vì tình hình ở biên giới.
Chế độ đồn điền bị hủy bỏ ngay sau khi quân
Pháp đến.
Ta được biết quân sĩ các đồn điền có tham gia đánh
giặc ngay tại Sài Gòn, nhứt là quân ở đồn điền Gia
Thuận, do Trương Định chỉ huy. Quân đồn điền ở Định
Tường cũng lên góp sức.
1 Tỉnh Cửu Long nay là hai tỉnh: Vĩnh Long và Trà Vinh. Tỉnh Hậu
Giang nay là hai tỉnh: Sóc Trăng, Hậu Giang và thành phố Cần Thơ.
(BTV)
