SƠNNAM
ĐẤT
GIA ĐỊNH
XƯA
giãn từ năm đến mười mẫu ta. Đất càng được nhiều dây
càng tốt vì ăn dài theo bờ sông, dễ chuyên chở lúa, dễ
cho nhơn công lui tới, dễ tiêu tưới, và đất thường cao
ráo. Hãy còn câu ca dao:
Đất năm dây cò bay thẳng cánh,
Anh dám hỏi nàng quê quán ở đâu?
*
* *
Nên phân biệt địa bộ và điền bộ.
Địa bộ
lập ra để xác định sở đất, người đứng tên,
hình dáng, diện tích (lấy mẫu làm đơn vị), ranh giới bốn
bên. Mỗi khi cần chia đất hoặc mua bán thì căn cứ vào
vị trí và diện tích ấy mà hài thêm chi tiết: bán cho ai,
ngày nào, bao nhiêu mẫu, ranh giới ra sao...
Điền bộ
(nôm na gọi là bộ điền) là sổ kê khai tên
họ từng chủ đất, diện tích, nạp bao nhiêu thuế, loại đất
tốt xấu.
Điền bộ để thu thuế, địa bộ để xác định quyền sở hữu.
Việc làm của phái đoàn Trương Đăng Quế là một
hình thức điều tra cơ bản về ruộng đất của triều đình
đối với vùng đất mới khai phá, tạo cơ sở để thâu thuế,
chống trường hợp ẩn lậu, khai gian trước đây, đồng
thời khám phá vùng đất còn bỏ hoang. Ngày trước,
hương chức ở thôn xã thường che giấu, dành đất tốt
cho bà con thân thích khai thác, chiếm hữu. Nhờ kỳ
đo đạc này mà thuế của triều đình cũng thâu được
nhiều hơn.
