127
THONAC – ĐẤT LẠ THÀNH QUEN VÀ MỘT BÍ ẨN VỀ VUA HÀM NGHI
mang ước vọng về công lý và chân lý, hay chờ đợi, đòi hỏi một
đức độ minh bạch trong sáng qua cách đặt tên con thì đây là một
điều nhỏ nhoi khiến cho người dân hiểu được chút nào nỗi lòng
của vua Hàm Nghi.
Một vấn đề cần đặc biệt lưu ý là các hậu duệ trong gia đình
chính thống của vua Hàm Nghi đều sống rất kín đáo, từ chối mọi
tiếp xúc có tính cách phô trương, quảng cáo.
Gần đây, ngày 30 tháng 3 năm 2008, tôi nhận thêm một lá
thư viết tay của Tử tước de la Besse, cháu ngoại vua Hàm Nghi,
người đang đứng đầu dòng Hàm Nghi, khẳng định một lần nữa
ý nguyện của vua Hàm Nghi, mà tôi chỉ xin trích mỗi một câu
như sau:
“... je vous informe au nom de tous les descendants de
l‘Empereur Ham-Nghi que notre Grand Père désirait ardemment
que “son souvenir et tout ce qui s’y rattache demeurent
exclusivement familial...”
“... tôi xin báo cho bà, đại diện cho tất cả hậu duệ củaHoàng đế
Hàm Nghi là, Ông của chúng tôi ước muốn cương quyết rằng, “các
kỷ niệm cũng như tất cả mọi sự việc liên quanđến Ông đều phải
được gìn giữ tuyệt đối trong vòng gia đình” (Câu này gạch dưới
trong nguyên bản lá thư.)
Ý thức gia đình của các hậu duệ Hàm Nghi rất rõ rệt. Trong lần
trở lại Thonac và Chabrignac năm nay, 2008, tôi có dịp trò chuyện
một lúc lâu với ông quản gia lâu đài Chabrignac. Ông này cho
biết lúc sinh thời vua Hàm Nghi và bà Laloë có đến đây nhiều lần,
công chúa Như Lý là người có tầm vóc nhỏ nhắn, tóc nâu, thường
bới tóc lên cao. Vì Tử tước de la Besse không có hậu duệ, nên lâu
