163
VUA DUY TÂN VÀ MỘT KẾT CỤC BI THẢM
nhà Lê, và sau đó là sự kiện Nguyễn Hoàng vào trấn thủ Thuận
Hóa, thì thế thứ các đời của họ Nguyễn Phúc mới được ghi chép
đầy đủ. Vì thế nhánh họ Nguyễn Phúc từ xưa lập phả đều lấy đức
Triệu tổ làm Thủy tổ, mặc dù đến đời chúa Nguyễn Phúc Nguyên
(1563-1635) mới chính thức đổi thành Nguyễn Phúc.
Họ Nguyễn Phúc xuất hiện lần thứ nhất với sự chào đời của một
hoàng tử, con của Nguyễn Hoàng, chúa Nguyễn thứ hai
1
, ngày
16.08.1563. Tương truyền, bà vương phi nằm mộng thấy thần
cho chữ “Phúc”, đặt tên đứa trẻ mới sinh là Nguyễn Phúc Nguyên
(hoàng tử thứ sáu). Trở thành chúa Nguyễn thứ ba, Nguyễn Phúc
Nguyên truyền lệnh đặt Nguyễn Phúc làm họ cho tất cả các thế
hệ sau mình, để tránh nhầm lẫn với các dòng khác cũng mang
họ Nguyễn.
Cho tới hiện nay vẫn còn có hai cách viết, ở miền Bắc viết
“Nguyễn Phúc”, ở Huế và trong Nam viết “Nguyễn Phước”, phần
thì do ảnh hưởng của tiếng nói địa phương, phần thì theo tục lệ
tin dị đoan, kỵ húy, phải nói trại đi để tỏ lòng tôn trọng và tránh
xui xẻo cho người mang tên.
Thêm nữa, mỗi vua có nhiều tên, tùy theo mỗi giai đoạn trong
đời, làm cho người ngoại quốc không biết ai là ai, nói về ai.
Có thể nói, vua Minh Mạng là người nhìn xa thấy rộng, biết
cách quản lý một gia đình rất lớn, rất phức tạp, vì các vua có nhiều
vợ, nhiều con, từ đời này sang đời khác nhanh chóng phát triển
đến cả ngàn thân quyến, cho lập Tôn Nhân Phủ, xem như một cơ
quan quản lý hộ tịch, và hệ thống hóa cách đặt tên cho mọi người
thuộc gia đình hoàng tộc.
1 theo
Nguyễn Phúc tộc thế phả, trang 106.
