177
VUA DUY TÂN VÀ MỘT KẾT CỤC BI THẢM
tuổi. Từ khi lên đường đi đày với hai người vợ và ba người con, cựu
hoàng Thành Thái sống một đời bình thường, trong thiếu thốn eo
hẹp, vì gia đình có thêm con cái, nhưng vẫn giữ thái độ hoàn toàn
không hợp tác với Pháp.
Nhân được đọc bản báo cáo ngày 20 tháng 9 năm 1907 mang số
4801 của quan Toàn quyền Đông Dương thời ấy là Louis Alphonse
Bonhoure (quyền tạm bổ nhiệm) gởi cho Bộ trưởng Bộ Thuộc địa
Raphaël Milliès-Lacroix (25.10.1906 – 24.07.1909) tại Paris về vấn
đề truất phế vua Thành Thái, trong tư liệu riêng của Hoàng tử Bảo
Ngọc, tôi thấy cần thiết phải cung cấp cho độc giả nội dung bản
báo cáo này, theo cái nhìn về phía Pháp, không giống như các bài
viết từ phía Việt Nam, có kèm cả hai trang ngự bút viết bằng chữ
Hán của vua Thành Thái thoái vị để nhường ngôi lại cho con là
Hoàng tử Vĩnh San, hầu bạn đọc tự có ý kiến về vua Thành Thái và
sự nối ngôi của vua Duy Tân sau này:
Theo báo cáo của Khâm sứ đương nhiệm tại Huế về Pháp, quan
toàn quyền Bonhoure đến Huế và thấy tình hình xáo động đúng
theo nội dung của bản báo cáo. Khâm sứ Pháp tại Huế, Fernand
Ernest Lévecque, (Khâm sứ từ 1906-1908) đã ra lệnh giam biệt lập
vua Thành Thái và cho đổi viện Cơ Mật thành Hội đồng Phụ chính,
mà quan đứng đầu Hội đồng Phụ chính, Trương Như Cương, người
hoàn toàn vâng lệnh quan Khâm sứ, được giữ ấn tín của vua.
Điều này khiến cho tất cả các quan trong triều đều lo ngại rằng
vương triều nhà Nguyễn sắp sửa bị tiêu diệt, Trương Như Cương
sẽ chiếm ngai vàng. Các quan ở các tỉnh cũng giữ một thái độ
quan sát, chờ đợi, đa số các quan đều không giải quyết công việc
thường nhật nữa.
