248
D Ấ U X Ư A
Hoàng tử Vĩnh San bị nhốt trong một trạm y tế, nơi mà người
ta nhốt người điên, trong vòng sáu tuần lễ. Aubert và Pillet phải
trả tự do cho Hoàng tử Vĩnh San vì ít ra họ đã ngửi mùi gió bắt đầu
xoay chiều theo chiến thắng của Đồng Minh và de Gaulle.
Ngày 28 tháng 11 năm 1942 chiến thuyền Léopard dưới quyền
điều khiển của đô đốc Richard Evenou thuộc lực lượng “nước Pháp
Tự do” (France Libre) của tướng de Gaulle cập bến đảo Réunion.
Khoảng 6 giờ sáng, André Capagorry, 48 tuổi, theo lệnh de Gaulle
đi tiếp quản đảo Réunion, lên bờ đi thẳng đến Phủ Thống đốc mà
không gặp một sự chống cự nào.
Quan thống đốc Aubert thuộc chính phủ Pétain/Vichy đã rút
lui với toàn thể quân đội đến Hell-Bourg, cách thủ phủ Saint-Denis
48 cây số. Dân đảo hăm hở muốn trả thù sự tàn ác của Aubert,
nhất là của thực dân trẻ Pillet.
Sau khi Aubert giao trả chính quyền cho lực lượng “nước Pháp
tự do” (France Libre), Capagorry cho phép Aubert và Pillet lén lút
lên chiến thuyền Léopard rời đảo Réunion một cách an toàn, để
đến đảo Madagascar. Capagorry trở thành thống đốc của đảo, đại
diện cho de Gaulle, cho triệt hạ các bảng tên đường của chính phủ
Vichy và thâu nhận trở lại những người đã bị sa thải, chèn ép.
Nhiều nhà sử học đã viết chi tiết về sự tham dự của hoàng tử
Vĩnh San (vua Duy Tân) trong lực lượng “nước Pháp tự do” (France
Libre), tôi xin miễn chép lại nơi đây.
Ngày 7 tháng năm 1945 chính quyền đảo Réunion được lệnh
gởi hoàng tử Vĩnh San đến đất Pháp nội địa, vua Duy Tân lên
đường ngay, nhưng mãi cho đến tháng sáu 1945 nhà vua mới đến
Paris, rồi được gởi đi sang Đức ngày 20 tháng 7, trong khi chờ đợi
