275
ĐỀ THÁM - NGƯỜI ANH HÙNG HAY THẰNG GIẶC?
Sau đó Claude Gendre tả về địa thế chiến lược của vùng Yên
Thế, một nơi núi rừng hiểm trở, với nhiều ngọn đồi cao khoảng
100 đến 150 mét, cây cối chằng chịt, trên mặt đất nóng ẩm đầy
rẫy những rắn, những con đỉa hút máu, sâu bọ, kiến lửa, rít trăm
chân và cào cào châu chấu, rồi những con cọp, beo, chó sói, mèo
rừng, bò rừng, nai... rình rập, thuận lợi cho việc xây dựng căn cứ
ẩn náu và hậu cần, vì Yên Thế chỉ cách Hà Nội 60 cây số và gần
vựa thóc của thung lũng sông Hồng. Đề Thám sử dụng cách đánh
của những đảng cướp: dụ quân địch vào một nơi đã giăng bẫy sẵn
để giết, nhưng nếu bị tấn công thì đột nhiên biến mất, không để
lại dấu vết. Năm 1889 Ba Phuc* xây dựng thành Cao Thuong*(Cao
Thuong), Đề Thám xây thành Huu Thuê* (hay Hu Thué*), tiếng
Việt chính xác là Hữu Nhuế.
Tình hình Việt Nam sau khi vua Tự Đức qua đời ngày 17 tháng
7 năm 1883 được tác giả trình bày ngắn gọn với sự kiện vua Hàm
Nghi lên nối ngôi. Trong chương này, tôi tìm thấy một sự hài
lòng vì tác giả đã nhìn nhận những đòn khiêu khích trịch thượng
của tướng Pháp de Courcy đối với triều Nguyễn, trong mục đích
muốn xâm nhập cấm thành để bắt cho được Tôn Thất Thuyết. Hậu
quả ra sao, chúng ta đọc sử Việt Nam đã biết, Tôn Thất Thuyết
phát động phong trào Cần Vương, vua Hàm Nghi bị bắt và bị đày
đi Algérie.
Đọc xong bốn chương, tôi tiếc rằng tác giả không đưa ra
nguyên nhân, dù chỉ một vài hàng cảm tưởng, tại sao triều đình
Cha là Trương Văn Thận và mẹ là Lương Thị Minh. Cả hai ông bà đều là người
trọng nghĩa khí, đã gia nhập cuộc khởi nghĩa của Nguyễn Văn Nhàn (Nùng Văn
Vân) ở Sơn Tây. (BTT Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển Thừa Thiên-Huế)
