26
D Ấ U X Ư A
Ông có thể đến gặp Bá tước de Montmorin để xem bản sao của
một lá thư mà tôi bắt buộc phải viết cho ông ấy để an ủi và đem
lại cho ông ấy một chút nghị lực cũ. Nhưng lá thư đó không đem
lại một thành công nào.
Điều có thể làm cho ông ngạc nhiên một cách ngoại lệ, đó là,
từ khi tôi đến đây, không những ông ấy không hề có một hành
động sửa soạn nào mà đáng lẽ ra sự cẩn thận đòi hỏi ông ấy phải
có một sự sửa soạn tối thiểu, ông ấy cũng không bao giờ đặt một
câu hỏi có liên quan đến đề tài này. Ngay sau khi các thuyền cập
bến, để đặt ông ấy vào một thái độ quyết định của chính ông ấy,
tôi sẽ mạn phép thông báo quyết định của ông ấy cho ông biết.
Xin trân trọng kính chào ông,
Người phục vụ trung thành và khiêm tốn của ông.
Pondichéry 29 tháng sáu 1788
Giám mục d‘Adran (Bá Đa Lộc)
Khi ấy, Bá tước de Montmorin đang đứng trước một vấn đề
chính trị ngoại giao to lớn và khó khăn: Pháp và Hòa Lan đã ký kết
một hiệp ước thỏa thuận về vấn đề thuộc địa năm 1785. Nước Anh
tức tối, kêu gọi Nga hoàng chống lại Hòa Lan. Hòa Lan bị tấn công
năm 1787, nhưng Pháp bỏ rơi Hòa Lan, không giúp đỡ, xem như
đơn phương hủy bỏ hiệp ước 1785 với Hòa Lan. Anh Quốc được
thế, đòi Pháp phải thực hiện hiệp ước năm 1783.
Hiệp ước 1783 ký tại Versailles là kết quả của cuộc “chiến tranh
bảy năm” giành độc lập của Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ chống lại
Anh Quốc bắt đầu từ năm 1775. Nước Đức đem quân trợ giúp nước
