Khoảng năm tuổi rưỡi, nó mới có ý-niệm rõ rệt về quyền sở hữu, biết
bảo bạn : « Tao cho mầy chơi con búp-bê của tao đấy ». Nó thích có tiền để
mua kẹo.
Sáu tuổi, thị dục của nó rất mạnh, cho nên thấy món gì thích là lấy,
chẳng cần biết của ai.
Tám tuổi, rất thích quyền sở hữu, ham mua bán đổi chác, ki cóp, muốn
có hộc tủ riêng để sắp đồ chơi, sách vở, nhưng vẫn chưa biết trọng quyền sở
hữu của người. Nó mê tiền như người lớn, thường « tính sổ » xem có được
bao nhiêu, người ta thiếu nó bao nhiêu, có đủ tiền để mua vật nầy vật nọ
không.
Tới chín tuổi nó mới có ý-niệm rõ-rệt về quyền sở-hữu của mình và của
người, thỉnh thoảng biết nói : « Mình ngay thẳng ».
Arnold Gesell đã nhận xét trẻ em Mỹ và tôi ngờ rằng trẻ con Mỹ ham
tiền hơn trẻ con Việt, nhưng điều đó không quan trọng. Điều quan trọng mà
ta phải nhớ là tới chín tuổi, trẻ mới hiểu rõ, như ta hiểu, rằng ăn cắp là xấu.
Dưới tuổi đó, phần đông không chế-ngự được thị-dục, hễ thích cái gì
thì chiếm cái đó, bằng cách này hay cách khác, mà cho hành động đó là
thường. Ta lại nhận thêm rằng lòng tham của chúng cũng thay đổi tùy theo
tuổi ; cũng tới sáu tuổi thị-dục đó lên rất cao. Quả là tình-cảm của con người
chịu ảnh-hưởng sâu xa của sinh lý.
3. Dưới chín tuổi, chỉ nên khoan hồng
Vậy dưới chín tuổi, trẻ đã chưa có quan niệm rõ rệt về quyền sở hữu
như chúng, thì tất nhiên ta không nên kết tội chúng là ăn cắp. Nếu bạn cho
vậy là quá khoan hồng thì ít nhất cũng nên theo lời khuyên của bác-sĩ Spock
đợi trẻ đủ sáu tuổi rồi hãy trừng-trị tánh gian-dối của chúng. Chúng ăn vụng
hoặc lén lấy lén tiền của ta thì cũng chỉ nên khuyên chúng : « Đừng làm thế
nữa. Lần sau có muốn ăn bánh, hoặc muốn có tiền mua boòng-boong, mua
hình thì cứ bảo ba, ba sẽ cho », rồi ta tự xét xem từ trước có nghiêm khắc
quá với chúng không, có cấm chúng ăn ngoài ba bữa cơm không, có từ chối
