cũng đàn áp cá tính cùng nhu cầu của trẻ để bắt chúng sống theo đường lối
của ta.
Nhưng từ khi Jean Jacques Rousseau viết cuốn Emile (thế kỷ 18),
Pestalozzi, người Thụy Sĩ viết cuốn Comment Gertrude instruit ses
enfants, Léon Tolstoi sáng lập lớp học tự do, quan niệm cũ đã bị chỉ trích
kịch liệt, và trên nửa thế kỷ nay, các nhà tân giáo dục như John Dewwey
(Mỹ) Helen Parkhust và Wasburn (Mỹ), Montessori (Ý), Decroly (Bỉ),
Froebel (Đức), Clarapède (Thụy-sĩ), Adolphe Ferrière (Thụy-sĩ), Alfred
Binet (Pháp), Freinet (Pháp)… đã thực hành một phương pháp mới, dựng
trên quy tắc nầy : « Cá-tính của trẻ em là thiêng-liêng ; nhu cầu của trẻ
phải là nền tảng cho chế-độ giáo dục »
; và mục-đích của giáo-dục là dựa
theo những luật phát triển về sinh lý và tâm lý của trẻ để hướng dẫn chúng,
dự bị cho chúng vào đời, hầu làm cho « mỗi người trở nên một vật sung
sướng cho chính mình và cho đồng loại »
. Quan niệm đó, tôi đã trình bày
kỹ trong cuốn Thế hệ ngày mai, ở đây xin miễn xét lại.
2. Quyền lực của chúng ta có hạn
- Ta không thể uốn-nắn trẻ ra sao tùy ý.
- Ta không thể tránh hết những sự xung đột giữa trẻ và ta.
- Ta không thể đi ngược những luật tự nhiên.
- Ta không thể làm trái với bẩm chất và cá tính của mỗi trẻ.
Đã vạch mục-đích rồi, đã biết ta muốn cái gì rồi, lại phải biết ta không
làm được cái gì nữa. Những vị cha mẹ quá nghiêm khắc luôn luôn phàn nàn
về con cái, là những người trông cậy nhiều quá ở giáo dục và không thấy
được giới hạn quyền lực của mình.
Khổng Tử, một trong những nhà mô phạm và nhà tâm lý sâu sắc nhất
cổ kim, đã có lần thất vọng phải nhận rằng không thể sửa đổi tính tình hạng
hạ ngu được
vì họ mê muội, không thấy điều phải, hoặc thấy mà không
làm. Quan niệm đó hơi bi quan. Theo tôi, hạng đó vẫn có thể giáo hóa được,
nhưng tới một mức nào thôi, và phải tốn rất nhiều công phu.
